Okres rozbicia dzielnicowego w Polsce, trwający od 1138 do około 1320 roku, był czasem, kiedy kraj był podzielony na liczne, niezależne księstwa rządzone przez potomków Bolesława III Krzywoustego. Ten podział wynikał z testamentu Krzywoustego, który chciał zapobiec walkom o władzę między swoimi synami, ale w praktyce doprowadził do osłabienia państwa i licznych konfliktów wewnętrznych.

Kluczowe wydarzenia i postacie:

1. Testament Bolesława Krzywoustego (1138):

   • Bolesław III Krzywousty podzielił swoje państwo między synów, ustanawiając zasadę senioratu, według której najstarszy z rodu miał być seniorem i sprawować zwierzchność nad pozostałymi księstwami.

2. Podział na dzielnice:

   • Dzielnica senioralna: obejmowała Małopolskę z Krakowem, część Wielkopolski, Kujawy i ziemię sieradzką i łęczycką.
   • Dzielnice dziedziczne: Śląsk, Mazowsze, Wielkopolska, oraz inne mniejsze księstwa.

3. Walka o władzę i konflikty:

   • System senioratu nie zapobiegł konfliktom. Następcy Krzywoustego walczyli o władzę, co prowadziło do dalszych podziałów kraju.

4. Najważniejsi władcy i ich dzielnice:

   • Władysław II Wygnaniec: pierwszy senior, rządził do wygnania w 1146 roku.
   • Bolesław IV Kędzierzawy: rządził jako senior po wygnaniu Władysława II.
   • Mieszko III Stary: kilkakrotnie obejmował tron senioralny, jego rządy były pełne konfliktów z innymi książętami.

5. Fragmentacja i wzrost liczby księstw:

   • W wyniku ciągłych podziałów i walk o władzę, liczba księstw wzrosła. Pod koniec XIII wieku było ich kilkanaście.

6. Zjednoczenie Polski:

   • Proces zjednoczenia rozpoczął się pod koniec XIII wieku. Najważniejszą rolę odegrał Władysław Łokietek, który zjednoczył większość ziem polskich i w 1320 roku koronował się na króla Polski, co symbolicznie zakończyło okres rozbicia dzielnicowego.

Skutki rozbicia dzielnicowego:

1. Osłabienie kraju: Fragmentacja polityczna osłabiła Polskę, co wykorzystali sąsiedzi, m.in. Krzyżacy, Brandenburgia i Czechy.
2. Rozwój lokalny: Mimo konfliktów, okres ten sprzyjał rozwojowi lokalnych gospodarek, miast i kultury.
3. Zmiany społeczne: Wzrosła rola szlachty i duchowieństwa, co miało wpływ na późniejszy rozwój państwa.

Rozbicie dzielnicowe było okresem trudnym, ale jednocześnie ważnym w historii Polski, kształtującym wiele aspektów jej późniejszego rozwoju.