Kwestia zmiennej kolejności argumentów „za i przeciw” w odpowiedziach generowanych przez serwisy takie jak Pytajnia.pl, które opierają się na zaawansowanej sztucznej inteligencji (AI), jest fascynującym oknem na to, jak działają duże modele językowe (LLM). W skrócie, nie jest to błąd, lecz naturalna konsekwencja sposobu, w jaki te systemy przetwarzają i generują tekst.

Pytajnia.pl, podobnie jak wiele nowoczesnych asystentów, wykorzystuje algorytmy uczenia maszynowego do błyskawicznego dostarczania odpowiedzi. Zamiast sztywnego, z góry ustalonego szablonu, AI działa na zasadzie przewidywania kolejnego, najbardziej prawdopodobnego słowa w sekwencji, co prowadzi do płynnego i naturalnego tekstu. To właśnie ta elastyczność jest kluczem do zrozumienia, dlaczego kolejność argumentów może się zmieniać.

Dlaczego AI nie trzyma się kolejności „za i przeciw”?

W przeciwieństwie do człowieka, który może mieć świadomą intencję, aby zawsze zaczynać od argumentów pozytywnych (np. dla lepszego efektu retorycznego), sztuczna inteligencja kieruje się kilkoma, często nieprzewidywalnymi, czynnikami.

1. Wpływ danych treningowych i wzorców językowych

Modele językowe są trenowane na ogromnych zbiorach danych tekstowych, obejmujących miliardy dokumentów, artykułów, książek i stron internetowych. W tym oceanie informacji, argumenty dotyczące danego tematu są przedstawiane w różnej kolejności: czasami zaczyna się od „za”, czasami od „przeciw”.

• Brak sztywnego schematu: AI uczy się, że obie sekwencje – „za i przeciw” oraz „przeciw i za” – są poprawne i naturalnie występują w języku.
• Wzorzec dominujący: Jeśli w danych treningowych dla danego tematu częściej pojawiał się wzorzec zaczynający się od argumentów negatywnych (np. w dyskusjach naukowych, gdzie najpierw omawia się ograniczenia), model może go powielić.

2. Interpretacja kontekstu i intencji pytania

Mimo że użytkownik pyta o „argumenty za i przeciw”, AI musi przetworzyć to zapytanie i nadać mu wewnętrzny priorytet.

• Priorytet argumentu: Model może zacząć od argumentu, który jest statystycznie najsilniejszy, najbardziej popularny lub najbardziej związany z kontekstem pytania, niezależnie od jego pozytywnego czy negatywnego charakteru.
• Wpływ sformułowania: Nawet subtelna zmiana w pytaniu (np. „Jakie są wady i zalety...?” zamiast „Jakie są zalety i wady...?”) może wpłynąć na to, od której strony zacznie model.

3. Parametr „temperatury” i element losowości

W generowaniu odpowiedzi przez AI kluczową rolę odgrywa tzw. parametr temperatury. Kontroluje on poziom losowości i kreatywności w odpowiedzi.

• Niska temperatura: Oznacza, że model wybiera najbardziej prawdopodobne słowo, co prowadzi do bardziej przewidywalnych i powtarzalnych odpowiedzi.
• Wysoka temperatura: Zwiększa szansę na wybór mniej prawdopodobnych słów, co prowadzi do bardziej kreatywnych i... mniej przewidywalnych sekwencji. Nawet przy tym samym pytaniu, minimalna różnica w wewnętrznym procesie obliczeniowym może spowodować, że model zacznie od innej listy argumentów, a co za tym idzie, zmieni ich kolejność.

4. Wewnętrzna struktura odpowiedzi

Wiele modeli AI ma tendencję do generowania odpowiedzi w blokach lub sekcjach, które są następnie łączone w całość. Czasami, gdy model musi zrównoważyć argumenty, może najpierw zebrać te, które uważa za bardziej krytyczne lub wymagające większego wyjaśnienia, a dopiero potem przejść do bardziej oczywistych zalet.

Czy kolejność argumentów ma znaczenie?

Z perspektywy retoryki i psychologii, kolejność argumentów ma ogromne znaczenie, co jest znane jako efekt pierwszeństwa (primacy effect) i efekt świeżości (recency effect).

• Efekt pierwszeństwa: To, co usłyszymy na początku, ma tendencję do silniejszego wpływania na naszą opinię i jest lepiej zapamiętywane. Zaczynanie od „za” może sprawić, że odbiorca będzie bardziej przychylny tematowi.
• Efekt świeżości: To, co usłyszymy na końcu, również jest dobrze zapamiętywane. Zakończenie argumentami „za” może pozostawić pozytywne wrażenie.

Jeśli serwis Pytajnia.pl zaczyna od „przeciw”, a kończy na „za”, może to być celowy (choć nieświadomy) zabieg AI, aby zakończyć dyskusję pozytywnym akcentem, co jest często stosowaną techniką perswazji. Jeśli zaczyna od „za” i kończy na „przeciw”, może to być sygnał, że model uważa argumenty negatywne za ważniejsze lub bardziej zrównoważone.

Podsumowując: Zmienna kolejność argumentów na Pytajnia.pl jest dowodem na to, że mamy do czynienia z dynamicznym, a nie statycznym narzędziem. Modele AI nie działają na zasadzie sztywnego skryptu, ale generują tekst w oparciu o prawdopodobieństwo, co prowadzi do naturalnej, choć czasem niekonsekwentnej, zmienności w strukturze odpowiedzi. Ta nieprzewidywalność jest zarówno cechą, jak i ograniczeniem nowoczesnej sztucznej inteligencji.