Sprawa zabójstwa 21-letniego Daniela R. w Ełku w noc sylwestrową 2016/2017 wstrząsnęła polską opinią publiczną, wywołując szeroką debatę na temat odpowiedzialności karnej, samoobrony oraz granicy między obroną konieczną a samosądem. Kluczowym elementem postępowania sądowego było rozstrzygnięcie, czy Tunezyjczyk Lassad A., pracownik baru z kebabem, działał w warunkach kontratypu obrony koniecznej, czy też dopuścił się zabójstwa.

Poniżej przedstawiamy szczegółową analizę argumentów, które pojawiły się w toku procesu sądowego, zarówno tych przemawiających za uznaniem obrony koniecznej, jak i tych, które doprowadziły do skazania oskarżonego.

Argumenty za uznaniem obrony koniecznej (Stanowisko Obrony)

Obrona Lassada A. konsekwentnie dążyła do uniewinnienia lub przynajmniej do zmiany kwalifikacji prawnej czynu, argumentując, że działanie oskarżonego było podyktowane koniecznością odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu (lub jego groźby), a w najgorszym wypadku stanowiło przekroczenie granic obrony koniecznej.

1. Działanie w trakcie szamotaniny i obrona przed atakiem

Kluczowym argumentem obrony było twierdzenie, że Lassad A. użył noża w trakcie szamotaniny lub bójki, która wywiązała się po dogonieniu Daniela R. i jego kolegi. Oskarżony miał zeznawać, że użył noża w reakcji na atak ze strony pokrzywdzonego, co sugerowało:

• Bezpośredni zamach: W momencie użycia noża istniał bezpośredni, fizyczny atak na zdrowie lub życie jego lub właściciela lokalu.
• Instynktowna reakcja: Działanie było nagłą, instynktowną reakcją obronną w sytuacji zagrożenia, a nie zaplanowanym atakiem.

2. Obrona mienia i godności

Choć kradzież dwóch butelek napojów nie uzasadnia użycia śmiertelnej siły, obrona mogła argumentować, że pościg miał na celu odzyskanie skradzionego mienia oraz przeciwstawienie się pogardliwemu i agresywnemu zachowaniu pokrzywdzonego i jego kolegi, które miało miejsce już wcześniej w lokalu. W kontekście bójki, kradzież i agresja mogły stanowić tło uzasadniające podjęcie działań obronnych.

3. Przekroczenie granic obrony koniecznej pod wpływem strachu

Nawet jeśli sąd uznałby, że użycie noża było niewspółmierne do zagrożenia (eksces intensywny), obrona mogła wnosić o zastosowanie łagodniejszej kwalifikacji na podstawie art. 25 § 2 lub § 3 Kodeksu karnego.

• Strach lub wzburzenie: Argumentowano, że w warunkach nocnej bójki, w reakcji na agresywne zachowanie napastników, oskarżony mógł przekroczyć granice obrony pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu, co mogłoby skutkować odstąpieniem od wymierzenia kary.

Argumenty przeciwko uznaniu obrony koniecznej (Stanowisko Prokuratury i Sądu)

Sąd Okręgowy w Suwałkach, a następnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku, odrzuciły możliwość działania w obronie koniecznej, uznając Lassada A. za winnego zabójstwa z zamiarem bezpośrednim.

1. Brak bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie

Kluczowym elementem obrony koniecznej jest odpieranie zamachu. Sąd uznał, że to oskarżony i właściciel lokalu zainicjowali konfrontację, wybiegając z nożem w pościg za 21-latkiem, który ukradł napoje.

• Pościg a odpieranie: Pościg za uciekającym złodziejem, który oddalił się z miejsca kradzieży, nie jest tożsamy z odpieraniem bezpośredniego i bezprawnego zamachu na dobro chronione prawem (w tym przypadku życie lub zdrowie).
• Brak współmierności: Nawet jeśli doszło do szamotaniny, nie ustalono, by Daniel R. dysponował narzędziem, które uzasadniałoby użycie noża skierowanego w klatkę piersiową.

2. Niewspółmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa (Eksces Intensywny)

Sąd uznał, że użyty środek obrony był rażąco niewspółmierny do rzekomego zamachu:

• Narzędzie i cel ciosu: Lassad A. użył długiego, ostrego noża i zadał cios prosto w klatkę piersiową, w okolice serca, co spowodowało natychmiastowy zgon.
• Intencja: Sąd stwierdził, że oskarżony działał z bezpośrednim zamiarem zabójstwa (lub co najmniej godził się na jego skutek), a nie tylko z zamiarem obrony. Użycie noża w taki sposób wykraczało poza wszelkie granice koniecznej obrony.

3. Samosąd zamiast wezwania Policji

W uzasadnieniu wyroku sąd stanowczo podkreślił, że zachowanie pokrzywdzonego (kradzież i pogardliwe zachowanie) nie mogło być usprawiedliwieniem dla działania oskarżonego.

• Obowiązek prawny: Pracownicy lokalu, widząc kradzież, powinni byli wezwać policję, a nie brać samosądu w swoje ręce, ścigając klienta z nożem.
• Ochrona porządku prawnego: W Polsce wymierzaniem sprawiedliwości zajmują się niezawisłe sądy, a nie osoby pokrzywdzone.

Podsumowanie i Finalne Rozstrzygnięcie

Sąd ostatecznie odrzucił argumenty obrony, uznając, że działanie Lassada A. nie mieściło się w granicach obrony koniecznej, ani nie stanowiło jej niekaralnego przekroczenia (np. pod wpływem strachu).

Lassad A. został skazany na 12 lat pozbawienia wolności za zabójstwo 21-letniego Daniela R. Wyrok ten, choć wywołał kontrowersje społeczne, bazował na prawnokarnej ocenie, zgodnie z którą:

1. Brak było bezpośredniego, bezprawnego zamachu, który uzasadniałby użycie noża.
2. Zastosowany sposób obrony (cios nożem w serce) był rażąco niewspółmierny do zagrożenia, co świadczyło o zamiarze zabójstwa, a nie tylko o zamiarze obrony.
3. Oskarżony, zamiast odeprzeć zamach, sam podjął działanie konfrontacyjne, które doprowadziło do tragedii.

Sprawa ta stała się podręcznikowym przykładem, w którym granica między obroną konieczną a przestępstwem została wyznaczona bardzo wyraźnie, kładąc nacisk na zasadę współmierności środków i zakaz samosądu w polskim porządku prawnym.