Bycie dorosłym to nie tylko metryka, ale przede wszystkim dojrzałość emocjonalna, psychiczna i społeczna. Kiedy jednak te sfery życia nie nadążają za rozwojem fizycznym, pojawia się zjawisko określane mianem infantylizmu. Termin ten, wywodzący się z łacińskiego słowa infantilis oznaczającego „dziecinny”, jest pojęciem niezwykle szerokim, używanym w medycynie, psychologii, pedagogice, a nawet w kontekście preferencji seksualnych .

Infantylizm to ogólne określenie dla zachowań, cech lub postaw dorosłej osoby, które są typowe dla dziecka lub, w przypadku starszych dzieci, dla dzieci młodszych . Chociaż potocznie używa się go do opisania kogoś niedojrzałego lub nieodpowiedzialnego, w rzeczywistości może on stanowić objaw poważnych zaburzeń rozwojowych, problemów psychicznych, a nawet chorób somatycznych .

Rodzaje infantylizmu: od fizycznego po psychologiczny i seksualny

Infantylizm nie jest jednolitym zjawiskiem. W zależności od tego, której sfery życia dotyczy i jakie są jego przyczyny, można wyróżnić kilka głównych odmian, które różnią się zarówno objawami, jak i podejściem terapeutycznym. Najczęściej wymienia się trzy główne typy: infantylizm przysadkowy (fizyczny), infantylizm psychologiczny (psychiczny/emocjonalny) oraz infantylizm parafiliczny (seksualny) .

Infantylizm przysadkowy (fizyczny)

Ten rodzaj infantylizmu ma podłoże ściśle medyczne i jest związany z zaburzeniem rozwoju somatycznego (fizycznego) .

• Charakterystyka: Infantylizm przysadkowy, dawniej często określany jako karłowatość przysadkowa, jest spowodowany niedoczynnością przysadki mózgowej w okresie dojrzewania . Prowadzi to do niedoboru somatotropiny, czyli hormonu wzrostu .
• Objawy fizyczne: Osoby dotknięte tym zaburzeniem cechuje niski wzrost, dziecięce proporcje ciała i rysy twarzy. Często występuje u nich również wtórna niedoczynność gruczołów płciowych, co może skutkować zaburzeniami płodności lub bezpłodnością .
• Rozwój psychiczny: Co istotne, w przypadku infantylizmu przysadkowego rozwój intelektualny, psychiczny i emocjonalny zazwyczaj przebiega w normie wiekowej .

Infantylizm psychologiczny (psychiczny/emocjonalny)

Jest to najczęściej spotykany i omawiany w psychologii rodzaj infantylizmu, który dotyczy sfery emocjonalnej, społecznej i poznawczej .

• Charakterystyka: Polega na tym, że dorosła osoba wykazuje wzorce zachowań, postaw i reakcji emocjonalnych charakterystyczne dla dzieci . Stanowi on często objaw wtórny innych zaburzeń psychicznych (np. zaburzeń osobowości, takich jak narcystyczna, histrioniczna czy borderline) lub jest wynikiem nieprawidłowej struktury charakteru, nabytej i utrwalonej w dzieciństwie .
• Typowe objawy:
  • Niedojrzałość emocjonalna: Nadmierna emocjonalność, chwiejność emocjonalna, nieumiejętność radzenia sobie z własnymi uczuciami i nieadekwatne reakcje do sytuacji (np. wybuchy złości, kapryszenie, tupanie nogami) .
  • Brak odpowiedzialności: Niechęć do podejmowania samodzielnych decyzji, obarczanie innych odpowiedzialnością za własne wybory i czyny, duża zależność od innych osób (infantylizm zależnościowy) .
  • Naiwność i konformizm: Łatwe uleganie wpływom, brak krytycyzmu wobec siebie i otoczenia, nadmierny konformizm .
• Przyczyny: Choć nie ma jednej uniwersalnej tezy, hipotezy wskazują na błędy wychowawcze (np. brak wymagań, nadmierna pobłażliwość, wyręczanie we wszystkim), złą atmosferę w domu, a także niską samoocenę . Infantylizm psychiczny może również towarzyszyć niektórym chorobom neurologicznym (np. mózgowe porażenie dziecięce) lub być skutkiem powikłań ciążowych (np. płodowy zespół alkoholowy, FAS) .

Infantylizm parafiliczny (seksualny)

Jest to specyficzna odmiana infantylizmu, która dotyczy sfery seksualnej i jest klasyfikowana jako rodzaj fetyszyzmu .

• Charakterystyka: Infantylizm parafiliczny, zwany też autonepiofilią, polega na osiąganiu pobudzenia i satysfakcji seksualnej poprzez odgrywanie zachowań z okresu niemowlęcego lub wczesnego dzieciństwa .
• Objawy: Osoby z tą parafilią mogą używać dziecięcych akcesoriów (pieluszki, smoczki, butelki), nosić dziecięce ubrania w dorosłych rozmiarach lub przyjmować rolę „dziecka” w kontaktach seksualnych, podczas gdy partner pełni rolę „opiekuna” .
• Ważne rozróżnienie: Należy podkreślić, że infantylizm seksualny odnosi się wyłącznie do zachowań i fantazji między dorosłymi osobami i nie jest tożsamy z pedofilią .

Infantylizm w kontekście społecznym i kulturowym

Warto również wspomnieć o infantylizmie kulturowym lub społecznym, choć nie jest to jednostka chorobowa w sensie medycznym. Niektórzy socjologowie i kulturoznawcy używają tego terminu do opisania postawy ucieczki od problemów dorosłego życia i odpowiedzialności na rzecz świata iluzji, konsumpcjonizmu i nieustannej zabawy .

• Cechy: Taka postawa charakteryzuje się brakiem zaangażowania w sprawy publiczne, skupieniem na doraźnej przyjemności (np. zakup luksusowych przedmiotów, imprezy) oraz łatwym usprawiedliwianiem własnych postaw, co przypomina dziecięce unikanie odpowiedzialności .
• Przyczyny: W tym ujęciu, przyczyn upowszechniania się postaw infantylnych upatruje się w turbokapitalizmie, konsumpcjonizmie opartym na micie spełniania marzeń oraz w pewnych nurtach psychologii, które kładą nadmierny nacisk na „obudzenie w sobie dziecka” bez uwzględnienia konieczności dojrzałości emocjonalnej .

Jak radzić sobie z infantylizmem?

Podejście do radzenia sobie z infantylizmem zależy ściśle od jego rodzaju.

1. Infantylizm przysadkowy: Wymaga dokładnej diagnostyki, w tym badań hormonalnych, i leczenia endokrynologicznego, które może złagodzić objawy, choć nie jest skuteczne w przypadku problemów wrodzonych .
2. Infantylizm psychologiczny: Jeśli infantylizm nie jest objawem upośledzenia umysłowego, ale przejawem niedojrzałości lub zaburzeń osobowości, zaleca się psychoterapię . Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) lub terapia psychodynamiczna może pomóc osobie dorosłej w nabyciu umiejętności radzenia sobie z emocjami, kształtowaniu poczucia odpowiedzialności i podejmowaniu samodzielnych decyzji .
3. Infantylizm parafiliczny: W przypadku, gdy infantylizm seksualny staje się źródłem cierpienia lub problemów w relacjach, zaleca się terapię ukierunkowaną na parafilie.

Infantylizm to złożone zagadnienie, które wykracza poza zwykłe „dziecinne” zachowanie. Zrozumienie jego odmian – od uwarunkowań biologicznych, przez psychologiczne, aż po kontekst kulturowy – jest kluczowe dla właściwej diagnozy i efektywnej pomocy.