To uczucie jest powszechne i ma głębokie podłoże fizjologiczne. Kiedy jesteśmy skrajnie zmęczeni – czy to z powodu długotrwałego wysiłku, czy przede wszystkim z powodu niedoboru snu – nasz wewnętrzny „termostat” przestaje działać optymalnie, a organizm priorytetyzuje inne funkcje, kosztem efektywnej termoregulacji. Odczuwanie większego zimna w stanie zmęczenia jest wyraźnym sygnałem, że centralny układ nerwowy i gospodarka hormonalna pracują na rezerwach.

Ośrodek termoregulacji w odwrocie: rola podwzgórza

Kluczowym elementem w utrzymaniu stałej temperatury ciała (homeostazy) jest podwzgórze – niewielka struktura w mózgu, która działa jak precyzyjny termostat . Podwzgórze stale monitoruje temperaturę krwi i skóry, a następnie wysyła sygnały do reszty ciała, aby zwiększyć produkcję ciepła lub zredukować jego utratę .

Gdy jesteśmy zmęczeni, a zwłaszcza gdy cierpimy na chroniczny niedobór snu, funkcjonowanie podwzgórza, które jest ściśle powiązane z rytmem dobowym, ulega rozregulowaniu . Długotrwałe zmęczenie i stres psychiczny są czynnikami, które mogą negatywnie wpływać na zdolność ciała do prawidłowej reakcji na zmiany temperatury .

Spowolniony metabolizm, czyli mniejsza produkcja ciepła

Podstawową metodą, jaką organizm wykorzystuje do ogrzewania się, jest produkcja ciepła w wyniku procesów metabolicznych – czyli zamiany składników odżywczych na energię .

1. Mniejsza energia: W stanie zmęczenia, zwłaszcza tego wynikającego z niewyspania, organizm często działa na niższych obrotach, aby oszczędzać energię. Podstawowa przemiana materii (PPM), która odpowiada za wytwarzanie ciepła niezbędnego do utrzymania funkcji życiowych, może być spowolniona.
2. Rola hormonów tarczycy: Hormony tarczycy (T3 i T4) mają ogromny wpływ na tempo metabolizmu komórkowego, a co za tym idzie – na termoregulację . Przewlekłe zmęczenie i niedobór snu mogą przyczyniać się do rozregulowania całej gospodarki hormonalnej . Jeśli produkcja hormonów tarczycy jest niewystarczająca (co może mieć miejsce w przypadku niedoczynności tarczycy, ale także w wyniku chronicznego stresu), metabolizm komórek zwalnia, a potrzeba wytworzenia większej ilości ciepła nie jest zaspokojona, co prowadzi do odczuwania zimna .

Zaburzenia układu nerwowego i krążenia

Odczuwanie zimna jest często związane ze słabym ukrwieniem kończyn i skóry, ponieważ organizm dąży do utrzymania ciepła w rdzeniu ciała (w narządach wewnętrznych).

• Układ współczulny: W normalnych warunkach, gdy jest nam zimno, ośrodek termoregulacji pobudza układ współczulny, który wydziela noradrenalinę i adrenalinę . Te hormony powodują zwężenie naczyń krwionośnych w skórze (wazokonstrykcję), co zmniejsza utratę ciepła . Układ współczulny przyspiesza również metabolizm tkanek, co zwiększa produkcję ciepła .
• Wpływ zmęczenia: Choć zmęczenie jest często powiązane ze stresem (który początkowo może zwiększać poziom adrenaliny), chroniczne wyczerpanie może prowadzić do dysfunkcji w tej delikatnej równowadze. Wysoki poziom hormonów stresu, takich jak adrenalina, w dłuższej perspektywie może wpływać na zdolność ciała do efektywnego reagowania na zmiany temperatury . Ponadto, zmęczenie i brak snu sprzyjają rozregulowaniu gospodarki hormonalnej, co dodatkowo utrudnia precyzyjną kontrolę nad mechanizmami obronnymi, takimi jak drżenie mięśniowe (dreszcze) czy zwężanie naczyń .

Zmęczenie a obniżona percepcja

Zmęczenie wpływa nie tylko na fizjologiczne mechanizmy wytwarzania ciepła, ale także na samą percepcję zimna. Kiedy jesteśmy niewyspani, spada nasza zdolność koncentracji i kontroli emocji . Mózg, będąc w stanie wyczerpania, może być mniej efektywny w interpretowaniu sygnałów z termoreceptorów w skórze, co subiektywnie wzmaga uczucie chłodu.

Ciekawostka: Temperatura ciała naturalnie obniża się w czasie snu i we wczesnych godzinach wieczornych . Jest to część naszego rytmu dobowego. Kiedy jesteśmy zmęczeni i próbujemy funkcjonować, gdy organizm naturalnie dąży do obniżenia temperatury, to subiektywne uczucie zimna może być bardziej intensywne.

Podsumowując, uczucie zimna u osoby zmęczonej jest złożonym wynikiem:

• Dysfunkcji podwzgórza (centralnego termostatu).
• Obniżonej podstawowej przemiany materii (mniejsza produkcja ciepła).
• Zaburzeń hormonalnych (wpływających na metabolizm).
• Mniej efektywnej kontroli nad krążeniem obwodowym (słabsze utrzymywanie ciepła w kończynach).

Dlatego najlepszym sposobem na „rozgrzanie się” w stanie zmęczenia jest przede wszystkim regeneracja i wysokiej jakości sen.