Objawy gastryczne to szerokie spektrum dolegliwości związanych z funkcjonowaniem żołądka i górnego odcinka przewodu pokarmowego, choć w potocznym rozumieniu często obejmują one również problemy z jelitami. Właściwie są to objawy żołądkowe lub żołądkowo-jelitowe. Chociaż wiele z nich bywa łagodnych i wynika z błędów dietetycznych, stresu czy pośpiechu, niektóre mogą świadczyć o poważniejszych schorzeniach, takich jak choroba wrzodowa, refluks żołądkowo-przełykowy, czy nawet choroby nowotworowe.
Najczęściej zgłaszane objawy gastryczne
Dolegliwości gastryczne są niezwykle powszechne i dotykają dużą część społeczeństwa. Można je podzielić na kilka głównych kategorii, w zależności od ich charakteru i lokalizacji.
Dolegliwości bólowe i dyskomfort
Ból brzucha jest najbardziej powszechną dolegliwością gastryczną i może mieć różny charakter – od ostrego po tępy.
- Ból w nadbrzuszu: Często zlokalizowany w górnej części brzucha, może być związany z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, a także z niestrawnością.
- Nagły, silny ból brzucha: Jest to nieswoisty, ale bardzo poważny objaw, który może wymagać pilnej interwencji medycznej, zwłaszcza jeśli narasta i nasila się przy ruchach.
- Uczucie pełności i szybkiego nasycenia: Nawet po niewielkim posiłku pojawia się uczucie przejedzenia lub pełności, co może być objawem zaburzeń opróżniania żołądka, np. gastroparezy.
- Wzdęcia: Definiowane jako powiększenie obwodu brzucha i uczucie zwiększonej ilości gazów w przewodzie pokarmowym. Najczęściej wynikają z nieprawidłowej diety i pośpiechu w jedzeniu, ale mogą też towarzyszyć nietolerancjom pokarmowym (np. glutenu) lub zespołowi jelita drażliwego (IBS).
Problemy z cofaniem się treści i niestrawność
Te objawy są ściśle związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem przełyku i żołądka.
- Zgaga: To palące i piekące uczucie, umiejscowione za mostkiem, czasem sięgające do gardła. Jest wywołane cofaniem się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku (refluks). Częste występowanie zgagi może być objawem choroby refluksowej przełyku (GERD).
- Odbijanie: Jest to fizjologiczny odruch polegający na wydaleniu przez usta połkniętego powietrza. Nasila się przy szybkim jedzeniu, niedokładnym żuciu lub piciu napojów gazowanych.
- Nudności i wymioty: Nudności to nieprzyjemne uczucie potrzeby wymiotowania, a wymioty to gwałtowne wydalenie treści żołądkowej. Są to typowe objawy gastryczne, mogące świadczyć o zatruciu pokarmowym, chorobach żołądka lub innych schorzeniach.
Zaburzenia rytmu wypróżnień
Chociaż dotyczą jelit, są często zaliczane do szerokiej kategorii problemów gastrycznych.
- Zaparcia: Rzadkie wypróżnienia lub trudności w oddawaniu stolca. Przyczyną bywa dieta uboga w błonnik, odwodnienie, brak ruchu i stres.
- Biegunka: Częste oddawanie luźnych lub wodnistych stolców. Może być krótkotrwała (np. infekcyjna) lub przewlekła (np. w przebiegu chorób zapalnych jelit lub IBS).
- Gazy jelitowe: Naturalnie występujące w jelitach, ale ich nadmierne gromadzenie może być objawem nieprawidłowej diety (np. spożycia roślin strączkowych) lub chorób, takich jak zespół rozrostu bakteryjnego (SIBO).
Objawy alarmowe – kiedy konieczna jest pilna wizyta u lekarza
Niektóre objawy gastryczne są szczególnie niepokojące i wymagają szybkiej konsultacji z lekarzem, najlepiej gastrologiem.
Krwawienie z przewodu pokarmowego
- Krwiste lub fusowate wymioty: Wymioty zawierające świeżą krew lub „fusy” (krew strawiona w żołądku). Mogą świadczyć o poważnym krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego, np. z wrzodów żołądka lub pękniętych żylaków przełyku.
- Smolisty, czarny stolec: Stolec o zabarwieniu smoły, najczęściej będący objawem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego.
- Krwawienie z odbytu: Widoczna krew w kale, na papierze toaletowym lub w muszli. Najczęściej jest to związane z hemoroidami, ale może być też objawem poważniejszych chorób jelita grubego.
Inne niepokojące symptomy
- Utrata masy ciała: Niewyjaśniona, niezamierzona utrata wagi.
- Dysfagia: Trudności w przełykaniu.
- Utrzymywanie się objawów: Zwłaszcza u osób po 45. roku życia, jeśli objawy gastryczne utrzymują się pomimo zmiany diety i stylu życia.
Wpływ stylu życia i stresu na objawy gastryczne
Warto pamiętać, że wiele problemów gastrycznych nie ma podłoża organicznego, a jest wynikiem codziennych nawyków i czynników psychologicznych.
Rola stresu i diety
Długotrwały stres i napięcie nerwowe mogą całkowicie dezorganizować pracę układu pokarmowego, prowadząc do zaostrzenia objawów, a nawet do rozwoju nerwicy żołądkowo-jelitowej. Nieodpowiednia dieta, uboga w błonnik i płyny, a bogata w tłuszcze i jedzona w pośpiechu, jest głównym winowajcą zaparć, wzdęć i zgagi.
Znaczenie ruchu
Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej spowalniają procesy metaboliczne, co w dużym stopniu przyczynia się do powstawania zaparć i spowolnienia przemiany materii.
Podsumowując, objawy gastryczne są sygnałem, że układ pokarmowy nie pracuje prawidłowo. Chociaż często wystarczy zmiana stylu życia, w przypadku utrzymujących się dolegliwości lub wystąpienia objawów alarmowych, konieczna jest konsultacja z lekarzem w celu ustalenia dokładnej przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia.