Złożone pytanie dotyczące nadmiernych interwencji służb socjalnych w rodzinach, rozpatrywane przez pryzmat przynależności etnicznej, dotyka jednego z najbardziej wrażliwych i kontrowersyjnych aspektów działania systemów opieki nad dziećmi w krajach zachodnich. Wbrew obiegowym opiniom lub wybiórczym doniesieniom medialnym, problem nie dotyczy wyłącznie rodzin białych, a dane statystyczne z wielu krajów wskazują na znacznie bardziej złożony obraz, w którym rodziny migrantów spoza tzw. krajów zachodnich często doświadczają nieproporcjonalnie większej ingerencji ze strony państwa.

Złożoność problemu i dysproporcje etniczne w systemach opieki

Twierdzenie, że nadmierne działania z byle powodów dotyczą wyłącznie białych rodzin, nie znajduje potwierdzenia w szeroko zakrojonych badaniach socjologicznych i statystykach dotyczących systemów opieki nad dziećmi w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Wielkiej Brytanii. W rzeczywistości, w wielu krajach zachodnich od lat obserwuje się zjawisko dysproporcjonalności etnicznej (ang. ethnic disproportionality), które polega na tym, że dzieci z mniejszości etnicznych są nieproporcjonalnie bardziej reprezentowane w systemie opieki społecznej i pieczy zastępczej w porównaniu do ich udziału w ogólnej populacji dzieci.

Kto jest nadreprezentowany w systemie opieki?

Badania z różnych krajów jednoznacznie wskazują, że to właśnie rodziny należące do mniejszości etnicznych, w tym często rodziny migrantów, są narażone na większą kontrolę i interwencję:

• Stany Zjednoczone: Dzieci czarnoskóre, rdzenne (Native American) oraz latynoskie są statystycznie bardziej narażone na zgłoszenia do służb ochrony dzieci, wszczęcie dochodzenia i umieszczenie w pieczy zastępczej niż dzieci białe, nawet przy podobnym poziomie ryzyka i charakterystyce problemów.
• Wielka Brytania: Dzieci czarnoskóre (np. Black Caribbean, Black African) oraz dzieci o mieszanym pochodzeniu etnicznym są nadreprezentowane w systemie pieczy zastępczej. Chociaż dzieci białe stanowią największą absolutną liczbę przypadków (ponieważ są większością populacji), to dzieci z mniejszości są częściej wciągane do systemu w stosunku do ich liczby w społeczeństwie.

Zatem, problem nadmiernej interwencji nie jest ograniczony do jednej grupy. Wręcz przeciwnie – to rodziny migrantów i mniejszości etnicznych są często poddawane większej kontroli i są częściej zgłaszane do służb.

Przyczyny dysproporcjonalności: od uprzedzeń po bariery kulturowe

Fakt, że o przypadkach nadmiernej interwencji wobec rodzin migrantów "nie słychać" tak często, jak w kontekście rodzin białych, może wynikać z kilku przyczyn, które mają charakter systemowy, kulturowy i medialny:

1. Bariera językowa i kulturowa (Bias kulturowy)

Pracownicy socjalni, sędziowie i inni specjaliści, często wywodzący się z kultury większościowej, mogą nie rozumieć specyfiki kulturowej, struktury rodzinnej czy metod wychowawczych stosowanych w rodzinach migrantów.

• Brak zrozumienia: Pewne zachowania, które w kulturze zachodniej mogłyby zostać zinterpretowane jako zaniedbanie lub ryzyko, w innej kulturze są normą (np. sposób karmienia, opieka nad dziećmi przez starsze rodzeństwo, wyrażanie emocji).
• Wpływ uprzedzeń: Nieświadome uprzedzenia (ang. implicit bias) pracowników socjalnych mogą prowadzić do odmiennej interpretacji zachowań. Na przykład, opór rodzica z mniejszości etnicznej może być postrzegany jako "agresja", podczas gdy ten sam opór u rodzica białego może być uznany za "naturalną reakcję na stres".
• Bariery komunikacyjne: Problemy językowe mogą prowadzić do nieporozumień i nieuzasadnionych decyzji o interwencji.

W rezultacie, rodziny migrantów mogą być nadmiernie monitorowane i niepotrzebnie zgłaszane z powodu niezrozumienia kulturowego, co jest formą nadmiernego działania "z byle powodu" – tyle że powodem tym jest niezrozumienie, a nie faktyczne zagrożenie.

2. Korelacja z ubóstwem

Dysproporcjonalność etniczna jest ściśle związana z ubóstwem. Mniejszości etniczne i grupy migrantów często żyją w bardziej niekorzystnych warunkach społeczno-ekonomicznych i w dzielnicach o wyższym wskaźniku deprywacji.

• Zaniedbanie a ubóstwo: Służby ochrony dzieci częściej interweniują w przypadkach zaniedbania (często powiązanego z ubóstwem), które nieproporcjonalnie częściej dotykają rodziny mniejszościowe, niż w przypadkach przemocy fizycznej/seksualnej (które częściej zgłasza się w rodzinach białych).
• Brak dostępu do usług: Rodziny migrantów mogą mieć ograniczony dostęp do usług wsparcia społecznego, psychologicznego czy prawnego, co pogarsza ich sytuację i zwiększa ryzyko interwencji.

3. Różnice w sposobie interwencji

Interesującym i złożonym faktem jest, że statystyki dotyczące najbardziej inwazyjnych działań (np. nakazów adopcji lub umieszczenia w pieczy zastępczej) mogą się różnić. W Anglii, dzieci białe i dzieci o mieszanym pochodzeniu etnicznym miały wyższy odsetek nakazów adopcji w porównaniu do dzieci czarnoskórych i azjatyckich. Może to sugerować, że:

• W przypadku rodzin białych interwencje są podejmowane szybciej (dzieci są młodsze w momencie rozpoczęcia postępowania).
• W przypadku rodzin mniejszościowych proces jest opóźniony (dzieci są starsze), a system ma trudności ze znalezieniem opieki zastępczej odpowiadającej ich potrzebom kulturowym i tożsamości.

Dlaczego "nie słychać" o przypadkach migrantów?

Percepcja, że problem dotyczy głównie rodzin białych, może być efektem kilku czynników:

1. Siła głosu i widoczność w mediach: Rodziny z mniejszości etnicznych i migranci mogą mieć mniejszą siłę głosu, mniejszą reprezentację w mediach i większe trudności w nagłośnieniu swoich spraw z powodu barier językowych, braku znajomości lokalnego systemu prawnego i obawy przed dalszymi konsekwencjami prawnymi lub deportacją.
2. Kontekst polityczny: W niektórych krajach narracja o "nadmiernej interwencji" jest silnie związana z dyskusją o erozji tradycyjnych wartości rodzinnych w kulturze większościowej, co może przesłaniać problem dysproporcjonalności dotykający mniejszości.

Podsumowując, problem nadmiernej interwencji służb socjalnych w rodzinach jest zjawiskiem systemowym, które dotyka wszystkie grupy społeczne, w tym rodziny białe. Jednak dane statystyczne z krajów zachodnich wyraźnie wskazują, że rodziny migrantów i mniejszości etnicznych są nieproporcjonalnie bardziej narażone na interwencję ze strony systemu ochrony dzieci, co często wynika z barier kulturowych, uprzedzeń, ubóstwa i systemowej dyskryminacji, a nie z faktycznie mniejszej liczby problemów.