Oczywiście, że tak! Słuch absolutny, nazywany również słuchem doskonałym, to niezwykła i rzadka zdolność, która fascynuje zarówno muzyków, jak i naukowców. Jest to umiejętność bezwzględnego rozpoznawania i nazywania wysokości dźwięków bez konieczności odwoływania się do dźwięku wzorcowego, czyli punktu odniesienia .
Dla osoby obdarzonej słuchem absolutnym usłyszenie dźwięku C jest tak samo instynktowne i bezpośrednie, jak dla większości ludzi rozpoznanie koloru czerwonego – nie wymaga porównania z innym kolorem, by go nazwać .
Słuch absolutny w historii i świecie muzyki
Historia muzyki jest pełna legend i anegdot o wybitnych kompozytorach i wykonawcach, którzy posiadali tę wyjątkową zdolność. Chociaż w wielu przypadkach trudno o stuprocentowe, naukowe potwierdzenie, to świadectwa epoki i opisy ich nadzwyczajnych umiejętności nie pozostawiają wątpliwości.
Najsłynniejsi posiadacze słuchu absolutnego
- Wolfgang Amadeusz Mozart: Jest prawdopodobnie najbardziej znanym przykładem. Już jako mały chłopiec miał zadziwiać otoczenie, potrafiąc zapisać cały skomplikowany utwór chóralny po jednokrotnym wysłuchaniu . Mówi się, że potrafił z daleka rozpoznać wszystkie dźwięki wydawane przez różnorodne instrumenty .
- Ludwig van Beethoven: Podobnie jak Mozart, jest często wymieniany jako posiadacz słuchu absolutnego .
- Fryderyk Chopin: Chociaż nie jest to tak powszechnie potwierdzone, wielu badaczy i biografów uważa, że polski kompozytor również posiadał tę zdolność.
- Antonio Vivaldi i Feliks Mendelssohn: Oni także są wymieniani w gronie wybitnych muzyków, którzy mieli tę niezwykłą cechę słyszenia .
Współcześnie również można znaleźć przykłady znanych artystów ze słuchem absolutnym, choć, jak zauważają niektórzy, nie zawsze można ufać internetowym doniesieniom w tej sprawie . Jednym z artystów, który otwarcie mówi o posiadaniu tej zdolności, jest na przykład Charlie Puth .
Co ciekawe, słuch absolutny nie jest domeną wyłącznie muzyków klasycznych. Występuje on także wśród niewidomych uczniów szkół muzycznych (nawet 40-60% w niektórych badaniach) oraz wśród światowej sławy niewidomych artystów, takich jak Ray Charles czy Stevie Wonder .
Słuch absolutny: nauka i statystyki
Słuch absolutny jest rzadkim zjawiskiem. Statystycznie, posiada go zaledwie jedna osoba na 10 000 w populacji ogólnej . Wśród muzyków ten procent jest wyższy, ale nadal stanowi tylko niewielki odsetek .
Natura czy wychowanie?
Od dawna toczy się debata, czy słuch absolutny jest darem wrodzonym, czy też można go wyćwiczyć. Badania naukowe wskazują na połączenie obu czynników:
- Czynniki genetyczne: Badania sugerują, że za słuch absolutny mogą odpowiadać określone geny, a zdolność ta wykazuje asocjacje rodzinne . Odkryto również asymetrię wielkości struktur mózgowych (lewej i prawej równiny skroniowej) u osób posiadających słuch absolutny, co odpowiada za percepcję mowy i muzyki .
- Czynniki środowiskowe (Okres krytyczny): Uważa się, że kluczowe jest wczesne rozpoczęcie edukacji muzycznej. Mózg niemowlęcia i małego dziecka wykazuje dużą plastyczność. Przyjmuje się, że szansa na rozwinięcie słuchu absolutnego istnieje do około 6-8. roku życia (tzw. okres krytyczny), podobnie jak w przypadku przyswajania języków obcych . Wczesne obcowanie z muzyką i intensywny trening w tym okresie utrwalają występowanie tej zdolności .
- Języki tonalne: Co ciekawe, słuch absolutny jest znacznie częstszy w populacjach posługujących się językami tonalnymi, takimi jak mandaryński, wietnamski czy tajski, gdzie wysokość dźwięku (ton) ma funkcję dystynktywną i decyduje o znaczeniu wyrazu . W tych populacjach umiejętność ta występuje nawet o 30% częściej .
Słuch absolutny: dar czy przekleństwo?
Choć słuch absolutny jest często postrzegany jako "supermoc" muzyka, nie zawsze jest to ułatwienie. Posiadanie tej zdolności ma swoje plusy i minusy:
Korzyści:
- Łatwość zapamiętywania utworów: Osoby ze słuchem absolutnym łatwiej zapamiętują melodie i utwory .
- Dyktanda muzyczne: Bez problemu radzą sobie z zapisywaniem nut ze słuchu (dyktandami muzycznymi) .
- Strojenie instrumentów: Jest to szczególnie korzystne dla stroicieli fortepianów oraz muzyków grających na instrumentach smyczkowych, ponieważ potrafią idealnie stroić dźwięki .
Wyzwania:
- Problemy w chórze: Słyszenie, że ktoś śpiewa minimalnie za wysoko lub za nisko, może być irytujące, a nawet prowadzić do rozstrojenia własnego śpiewu .
- Nietolerancja niestrojonych instrumentów: Osoby ze słuchem absolutnym mogą odczuwać dyskomfort słysząc instrumenty, które są minimalnie rozstrojone, co jest częste w codziennym życiu.
- Nie jest to tożsame z talentem: Ważne jest, aby pamiętać, że posiadanie słuchu absolutnego nie jest automatycznie równoznaczne z byciem wybitnym muzykiem czy geniuszem. Wielu wybitnych artystów, jak na przykład Brahms czy Wagner, posługiwało się słuchem względnym (relatywnym) i osiągnęło mistrzostwo . Słuch absolutny to narzędzie, które – jak każda umiejętność – wymaga ciągłego kształcenia i gimnastykowania .
Podsumowując, słuch absolutny to realna, choć rzadka, zdolność, którą posiadało i posiada wielu ludzi, zwłaszcza tych, którzy rozpoczęli intensywny trening muzyczny w bardzo wczesnym dzieciństwie. Jest to fascynujący przykład, jak genetyka i środowisko wpływają na ludzkie zdolności percepcyjne.