Programy do zarządzania plikami, znane jako menedżery plików, stanowią kluczowe narzędzie dla każdego zaawansowanego użytkownika komputera. Modele te, oparte na koncepcji dwóch paneli, zrewolucjonizowały pracę z plikami i katalogami, oferując znacznie większą wydajność niż standardowe rozwiązania systemowe. Choć na rynku dostępnych jest wiele aplikacji tego typu, trzy nazwy – Norton Commander, Total Commander i Free Commander – są najbardziej rozpoznawalne i stanowią kamienie milowe w historii zarządzania danymi.

Zrozumienie różnic między nimi wymaga spojrzenia na ich historię, model licencjonowania oraz zestaw oferowanych funkcji, które ewoluowały wraz z rozwojem systemów operacyjnych.

Norton Commander: Legenda systemu DOS

Norton Commander (NC) to historyczny pierwowzór, który zapoczątkował erę tzw. ortodoksyjnych menedżerów plików (OFM), czyli programów z dwupanelowym interfejsem.

Historia i platforma

Norton Commander został stworzony przez Johna Sochę i wydany przez Peter Norton Computing w 1986 roku . Był to program przeznaczony głównie dla systemu MS-DOS, pełniąc funkcję powłoki systemowej . Wprowadził on rewolucyjny, jak na tamte czasy, tekstowy interfejs użytkownika, który zastąpił skomplikowane polecenia tekstowe DOS-a, ułatwiając kopiowanie, przenoszenie i przeglądanie plików .

Kluczowe cechy NC

NC charakteryzował się przede wszystkim dwukolumnowym układem, który stał się standardem dla wszystkich jego następców . Wszystkie operacje wykonywano za pomocą klawiszy funkcyjnych (F1–F10), co zapewniało niezwykłą szybkość pracy . Miał wbudowany prosty edytor tekstowy i przeglądarkę plików, a późniejsze wersje obsługiwały nawet długie nazwy plików (przy pracy w Windows) i archiwizację ZIP .

Licencja i status

Norton Commander był oprogramowaniem własnościowym (komercyjnym) . Jego rozwój został oficjalnie zakończony w 1999 roku, co czyni go produktem historycznym . Mimo to, jego koncepcja jest żywa w postaci licznych klonów i następców.

Total Commander: Współczesny król funkcjonalności

Total Commander (TC), pierwotnie znany jako Windows Commander, jest najbardziej znanym i najczęściej używanym współczesnym menedżerem plików w stylu "commander".

Historia i platforma

Total Commander został stworzony przez Christiana Ghislera i zadebiutował w 1993 roku . Jest to program zaprojektowany specjalnie dla systemów Microsoft Windows (od Windows 3.1 do Windows 11), a także dostępny na platformy Android i Windows Phone . Nazwa została zmieniona w 2002 roku z powodu konfliktu prawnego z firmą Microsoft .

Kluczowe cechy TC

Total Commander to potężne, zintegrowane środowisko do zarządzania plikami, które zachowuje dwupanelowy układ i obsługę klawiszy funkcyjnych, ale rozszerza je o nowoczesne funkcje .

• Licencja: Jest to oprogramowanie shareware na Windows – można go testować przez miesiąc, a po tym czasie program nadal działa, ale wymaga kliknięcia jednego z losowo wybieranych przycisków przy starcie, zachęcając do zakupu licencji (która jest dożywotnia) . Wersje na Androida i Windows CE są darmowe (freeware) .
• Rozszerzalność (Pluginy): To jedna z jego największych zalet. TC ma ogromną społeczność i bogatą architekturę wtyczek (Lister, Packer, File System, Content), które znacząco rozszerzają jego możliwości, np. o podgląd plików graficznych (Imagine) czy obsługę dodatkowych formatów archiwów .
• Wbudowane narzędzia: Oferuje zaawansowane funkcje, takie jak wbudowany klient FTP/FTPS (szyfrowany), narzędzie do masowej zmiany nazw plików (Multi-rename tool), synchronizacja katalogów, rozbudowana funkcja wyszukiwania (z obsługą wyrażeń regularnych) oraz obsługa wielu formatów archiwów (ZIP, 7ZIP, RAR, CAB, GZ i inne) .
• Interfejs: Obsługuje interfejs na zakładkach (tabbed interface) dla każdego panelu, Unicode, długie nazwy plików i jest wysoce konfigurowalny .

Free Commander: Darmowa alternatywa

Free Commander (FC) to popularna, darmowa alternatywa, która czerpie inspirację z koncepcji Total Commandera.

Historia i platforma

Free Commander to menedżer plików zaprojektowany dla systemów Microsoft Windows. Jego główną zaletą jest to, że jest dostępny jako oprogramowanie freeware (wersja 32-bitowa) lub tzw. donationware (wersja 64-bitowa/XE, która często wymaga opłaty/dotacji za pełne funkcje) .

Kluczowe cechy FC

Free Commander oferuje większość podstawowych i zaawansowanych funkcji, które są cenione w Total Commanderze, w darmowym pakiecie .

• Licencja: Wersja 32-bitowa jest w pełni darmowa, podczas gdy wersja 64-bitowa (XE) może wymagać opłaty lub dotacji za niektóre zaawansowane funkcje, takie jak wbudowany podgląd PDF, lepsze wyszukiwanie tekstu w plikach DOCX i PDF, czy częstsze aktualizacje .
• Funkcjonalność: Posiada dwupanelowy interfejs z obsługą zakładek, wbudowaną przeglądarkę plików (hex, binarny, tekst, obraz), wbudowaną obsługę archiwów ZIP (odczyt i zapis), klienta FTP/SFTP (SFTP tylko w wersji 64-bitowej), narzędzie do masowej zmiany nazw, synchronizację katalogów oraz możliwość tworzenia i weryfikacji sum kontrolnych MD5 i SHA .
• Przenośność: Jest to program, który można łatwo uruchomić z pamięci USB (portable), co jest dużą zaletą dla osób pracujących na różnych komputerach .
• Interfejs: Choć bardzo funkcjonalny, niektórzy użytkownicy uważają jego interfejs za mniej dopracowany lub bardziej zagracony w porównaniu do TC .

Podsumowanie kluczowych różnic

Główne różnice między tymi trzema menedżerami plików koncentrują się wokół ich historii, platformy i modelu licencjonowania.

Tabela porównawcza

Total Commander a Free Commander: Pojedynek następców

Dla współczesnego użytkownika wybór sprowadza się najczęściej do Total Commandera i Free Commandera.

1. Ekosystem i stabilność: Total Commander jest rozwijany profesjonalnie, co przekłada się na jego stabilność, ciągłe wsparcie i bardzo aktywną społeczność, która tworzy niezliczone wtyczki .
2. Rozszerzalność: TC ma znacznie bogatszy ekosystem wtyczek, co pozwala na rozszerzenie funkcjonalności o obsługę niemal każdego formatu pliku, systemu plików czy protokołu .
3. Cena: Free Commander oferuje większość kluczowych funkcji za darmo (wersja 32-bitowa), co czyni go doskonałym wyborem dla użytkowników domowych lub tych, którzy nie potrzebują zaawansowanych, niszowych funkcji . Wersja 64-bitowa, choć płatna, oferuje dodatkowe udogodnienia.
4. Konfigurowalność: Total Commander jest uznawany za bardziej konfigurowalny i pozwala na głębsze dostosowanie do indywidualnych potrzeb zaawansowanych użytkowników .

Podsumowując, Norton Commander pozostaje ikoną i historycznym fundamentem. Total Commander to profesjonalne, płatne narzędzie o niezrównanej rozszerzalności i funkcjonalności. Free Commander to zaś doskonała, darmowa alternatywa, która dostarcza większość potrzebnych funkcji w przenośnym pakiecie, idealnym dla użytkowników ceniących sobie brak opłat.