Wypracowanie lub artykuł z tezą, często określany mianem rozprawki z tezą lub eseju argumentacyjnego, to jeden z fundamentalnych gatunków pisarskich, którego celem jest nie tylko przedstawienie tematu, ale przede wszystkim udowodnienie konkretnego stanowiska autora w danej sprawie. Jest to tekst, który wymaga od piszącego jasnego wyrażenia swojego poglądu i poparcia go logicznymi, rzeczowymi argumentami oraz odpowiednimi dowodami.

Czym jest teza i dlaczego jest kluczowa?

Teza to główne stwierdzenie, idea lub punkt widzenia, który autor zamierza udowodnić w swoim tekście. Jest to sedno całego wypracowania — jedno lub dwa zdania, które stanowią odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lub jasno określają stanowisko piszącego wobec problemu.

Kluczowe cechy tezy:

• Jasność i konkretność: Dobra teza jest precyzyjna i nie pozostawia wątpliwości co do tego, co autor będzie udowadniał. Zbyt ogólne lub niejasne stwierdzenia osłabiają argumentację.
• Niepodważalność (w kontekście tekstu): Choć teza często dotyczy tematu, w którym można mieć różne zdania, musi być sformułowana jako pewne twierdzenie, które następnie jest konsekwentnie wspierane przez argumenty.
• Kierunek dla tekstu: Teza jest "przewodnikiem" dla czytelnika i "ideowym szkieletem" dla autora. Kształtuje strukturę całego wypracowania, ukierunkowując argumentację i dobór dowodów.

Struktura wypracowania z tezą

Tekst oparty na tezie ma zazwyczaj ściśle określoną strukturę, która ma na celu maksymalne zwiększenie siły przekazu i logiki argumentacji.

Wstęp

Wprowadza czytelnika w temat i przedstawia tło problemu. Najważniejszym elementem wstępu jest sformułowanie tezy. W rozprawkach dedukcyjnych teza pojawia się na początku, stanowiąc punkt wyjścia do dalszych rozważań.

Rozwinięcie (argumentacja)

To główna część tekstu, w której autor przedstawia swoje argumenty popierające tezę.

1. Argumenty: Każdy akapit powinien zawierać jeden, jasno sformułowany argument. Argument to uzasadnienie, dlaczego teza jest słuszna.
2. Dowody/Przykłady: Każdy argument musi być poparty konkretnym dowodem lub przykładem, który go ilustruje i umacnia. Mogą to być cytaty z literatury, dane statystyczne, przykłady z życia, fakty historyczne czy wyniki badań.
3. Kontrargumenty (opcjonalnie, ale zalecane): W profesjonalnych artykułach i esejach argumentacyjnych często wprowadza się kontrargumenty, czyli stanowiska przeciwne tezie. Ich celem jest pokazanie, że autor rozważył inne perspektywy, ale nadal utrzymuje swoje stanowisko, co świadczy o dogłębnej analizie tematu.

Zakończenie

Podsumowuje najważniejsze argumenty i ponownie potwierdza tezę (nie powtarzając jej słowo w słowo). Jest to miejsce na sformułowanie ostatecznych wniosków końcowych, które wynikają z przeprowadzonego rozumowania.

Przykłady wypracowań i artykułów z tezą

Wypracowania i artykuły z tezą są powszechne zarówno w edukacji (rozprawki), jak i w życiu publicznym (artykuły publicystyczne, eseje naukowe, felietony). Oto przykłady tematów i tez, które ilustrują ten gatunek:

1. Rozprawki literackie (szkolne i akademickie)

Teza odnosi się do interpretacji dzieła, bohatera lub motywu.

2. Artykuły publicystyczne (eseje argumentacyjne)

Teza dotyczy aktualnych problemów społecznych, politycznych lub kulturowych.

3. Eseje filozoficzne lub etyczne

Teza dotyczy uniwersalnych wartości lub dylematów moralnych.

Wypracowanie lub artykuł z tezą to zatem nie tylko opis czy streszczenie, ale przede wszystkim akt przekonywania. Skuteczność takiego tekstu zależy od siły i logiki tezy oraz od jakości i trafności argumentów i dowodów, które zostały użyte do jej poparcia.