Sprawa zabójstwa 21-letniego Daniela R. w Ełku w noc sylwestrową 2016/2017, popełnionego przez tunezyjskiego kucharza Lassada A., stała się jednym z najbardziej polaryzujących wydarzeń w Polsce ostatnich lat. Wywołała ona falę zamieszek na tle ksenofobicznym, a także intensywną debatę publiczną na temat sprawiedliwości, imigracji i uprzedzeń. W tym kontekście pojawiła się radykalna teza, często formułowana przez środowiska anarchistyczne i postępowe, że potępienie Lassada A. i upamiętnienie Daniela R. było przejawem „rasistowskiej, szowinistycznej i zaściankowej patologii”.

Poniżej przedstawiamy argumenty, które przemawiały za tą tezą, oraz te, które jej się sprzeciwiały, uzasadniając reakcję społeczną i prawną na innych podstawach.

Argumenty przemawiające za tezą o „patologii”

Środowiska progresywne i anarchistyczne argumentowały, że masowa reakcja na wydarzenia w Ełku była nieproporcjonalna, wybiórcza i napędzana uprzedzeniami, co miało świadczyć o „patologii” społecznej.

1. Rasistowski i ksenofobiczny charakter reakcji społecznej

Kluczowym argumentem było to, że śmierć Daniela R. natychmiast stała się pretekstem do aktów przemocy na tle etnicznym i narodowościowym.

• Zamieszki i akty wandalizmu: Bezpośrednio po zabójstwie w Ełku doszło do zamieszek, podczas których zdemolowano bar z kebabem prowadzony przez cudzoziemców, a także podpalono mieszkanie wynajmowane przez Tunezyjczyka Lassada A..
• Fala nienawiści: Fala ataków rozlała się na inne miasta, gdzie pobito Pakistańczyka w Ozorkowie, zniszczono restaurację prowadzoną przez Hindusów w Lubinie, lokal należący do Kurda we Wrocławiu i pobito obywatela Bangladeszu w Legnicy.
• Wniosek: Zdaniem zwolenników tej tezy, potępienie Lassada A. i upamiętnienie Daniela R. było jedynie symptomem głębszego problemu – ksenofobii, która wykorzystała tragiczną śmierć do legitymizacji nienawiści wobec wszystkich imigrantów.

2. Wybiórcza gloryfikacja ofiary

Daniel R. został przez część opinii publicznej, zwłaszcza środowiska skrajnie prawicowe, okrzyknięty „bohaterem”.

• Kontekst czynu ofiary: Krytycy wskazywali, że Daniel R. zginął w wyniku szarpaniny, która rozpoczęła się od kradzieży dwóch butelek napojów z baru. Sąd w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że zmarły i jego kolega „zachowywali się pogardliwie” w barze wobec obcokrajowców.
• Kryminalna przeszłość: Ujawniono, że 21-latek miał kryminalną przeszłość i oczekiwał na miejsce w zakładzie karnym za dwa napady.
• Wniosek: Uznanie osoby o takim profilu za „bohatera” narodowego, przy jednoczesnym pominięciu kontekstu zdarzenia i skupieniu się wyłącznie na fakcie, że był Polakiem zabitym przez Tunezyjczyka, było postrzegane jako przejaw szowinizmu i zaściankowości, gdzie przynależność narodowa przesłania ocenę moralną i fakty.

3. Pominięcie kontekstu i prowokacji

Zwolennicy tezy wskazywali, że publiczne potępienie Lassada A. często ignorowało okoliczności, które doprowadziły do tragedii.

• Obrona mienia: Lassad A. wyruszył w pościg za Danielem R. w celu odzyskania skradzionych napojów, co było reakcją na przestępstwo.
• Dynamiczny przebieg zdarzenia: Choć sąd uznał, że Tunezyjczyk działał z zamiarem zabójstwa, początek zdarzenia był bójką, w której brał udział również właściciel baru. Publiczna narracja często redukowała Lassada A. do roli bezwzględnego mordercy, pomijając fakt, że to on i jego pracodawca byli początkowo pokrzywdzeni kradzieżą i pogardliwym zachowaniem.

Argumenty przeciwko tezie o „patologii”

Przeciwnicy tezy, w tym przede wszystkim organy ścigania, wymiar sprawiedliwości i część opinii publicznej, argumentowali, że potępienie Lassada A. i upamiętnienie Daniela R. było uzasadnione na gruncie prawa, moralności i naturalnej reakcji na tragedię, niezależnie od pochodzenia sprawcy i ofiary.

1. Prawna i moralna odpowiedzialność za zabójstwo

Najważniejszym argumentem przeciwko tezie progresywnej było to, że potępienie Lassada A. wynikało z faktu popełnienia przez niego ciężkiego przestępstwa.

• Bezpośredni zamiar zabójstwa: Sąd Okręgowy w Suwałkach skazał Lassada A. na 12 lat więzienia za zabójstwo, uznając, że działał z bezpośrednim zamiarem pozbawienia życia. Użył długiego, ostrego noża i zadał cios prosto w klatkę piersiową, w okolice serca, co spowodowało natychmiastowy zgon.
• Brak prawa do samosądu: Sąd wyraźnie podkreślił, że zachowanie Daniela R. (kradzież, pogardliwe zachowanie) „nie może być usprawiedliwieniem” dla czynu oskarżonego, ponieważ „w Polsce na samosądy miejsca nie ma”. Potępienie było zatem uzasadnione zasadą praworządności i zakazem stosowania przemocy, a nie pochodzeniem sprawcy.

2. Zasada proporcjonalności

Niezależnie od prowokacji (kradzież napojów), użycie noża i pozbawienie życia było rażąco nieproporcjonalną reakcją, co uzasadniało surową karę.

• Ochrona życia: Życie ludzkie jest wartością nadrzędną. Nawet w obliczu kradzieży (dóbr o małej wartości) i bójki, użycie narzędzia, które doprowadziło do śmierci, jest czynem nieakceptowalnym w cywilizowanym społeczeństwie.
• Wniosek: Potępienie Lassada A. było obroną podstawowej zasady: obrona mienia nie może prowadzić do zabójstwa.

3. Upamiętnienie jako reakcja na tragedię

Upamiętnienie Daniela R. mogło być interpretowane nie jako gloryfikacja jego czynów, ale jako naturalna reakcja lokalnej społeczności na tragiczną, przedwczesną śmierć młodego człowieka.

• Współczucie dla rodziny: Śmierć 21-latka wywołała szok i współczucie dla jego rodziny. Wiele osób, które upamiętniały Daniela R., mogło kierować się odruchem solidarności z ofiarą i jej bliskimi, a nie poparciem dla jego kryminalnej przeszłości.
• Oddzielenie tragedii od polityki: Dla wielu mieszkańców Ełku, Daniel R. był po prostu sąsiadem, znajomym, młodym człowiekiem, który zginął. Upamiętnienie mogło być aktem żałoby, który został później politycznie i ideologicznie zawłaszczony przez skrajne środowiska, co nie oznacza, że sam akt upamiętnienia był z natury „patologiczny”.

Podsumowanie

Teza anarchistyczna i postępowa, że tylko „rasistowska, szowinistyczna i zaściankowa patologia” potępiła Lassada A. i upamiętniła Daniela R., jest radykalnym i celowo prowokacyjnym stwierdzeniem, które ma na celu zwrócenie uwagi na głęboko zakorzenione uprzedzenia w społeczeństwie polskim.

Za tą tezą przemawiały:

• Bezpośrednie powiązanie śmierci Daniela R. z falą ksenofobicznych zamieszek i ataków na imigrantów.
• Wybiórcza gloryfikacja ofiary (Daniela R.) pomimo jego kryminalnej przeszłości i roli w sprowokowaniu zdarzenia.

Przeciw tej tezie przemawiały:

• Prawne uzasadnienie potępienia Lassada A. – wyrok za zabójstwo z bezpośrednim zamiarem, niezależnie od pochodzenia sprawcy i ofiary.
• Naruszenie zasady proporcjonalności – użycie noża i pozbawienie życia w reakcji na kradzież było czynem nieakceptowalnym, co uzasadniało potępienie na gruncie prawa.
• Możliwość interpretacji upamiętnienia jako naturalnej reakcji na tragiczną śmierć młodego człowieka, a nie jako poparcia dla jego czynów.

Ostatecznie, sprawa Ełku ukazała złożoność konfliktu, w którym zderzyły się zasada praworządności (potępienie zabójstwa), problem rasizmu i ksenofobii (zamieszki) oraz emocjonalna reakcja lokalnej społeczności na tragedię. Teza o „patologii” celowo spłaszczała prawny i moralny wymiar potępienia zabójcy, aby uwypuklić problem rasizmu, który w sposób niepodważalny towarzyszył publicznej reakcji na to wydarzenie.