Tajemnica tej zagadki, która od lat bawi i intryguje, ma tak naprawdę dwie odpowiedzi – jedną żartobliwą, a drugą prosto ze świata fascynującej biologii.

Jeśli szukamy dowcipnego „suchara”, który rozbawi znajomych, to odpowiedź brzmi: Mucha z latarką . To klasyczny przykład zagadki, w której dosłowne połączenie dwóch niepasujących do siebie elementów (owada i źródła światła) tworzy absurdalny, a przez to zabawny obraz. Inna popularna, choć mniej logiczna, wersja to Mucha ze złotym zębem .

Jednak jeśli potraktujemy pytanie dosłownie i poszukamy w przyrodzie stworzenia, które faktycznie potrafi chodzić po ścianie (lub innej pionowej powierzchni) i emitować światło, trafimy na jednego z najbardziej magicznych mieszkańców naszych łąk i lasów – świetlika.

Świetlik: Mistrz bioluminescencji

Świetliki, potocznie zwane również robaczkami świętojańskimi, to chrząszcze z rodziny świetlikowatych (Lampyridae). Są one najbardziej znanymi przedstawicielami organizmów, które wykorzystują zjawisko bioluminescencji, czyli zdolności do wytwarzania „zimnego światła” w wyniku reakcji chemicznej .

Dlaczego świetliki świecą?

Świecenie świetlików nie jest przypadkowe – to kluczowy element ich życia towarzyskiego, a konkretnie strategia godowa .

1. Wabienie partnerów: Samice wielu gatunków świetlików, zwłaszcza te nielotne, przypominające larwy (jak np. świetlik świętojański, Lampyris noctiluca), siadają na źdźbłach traw lub ziemi i emitują stałe, zielonkawe światło, aby zwabić latające samce .
2. Komunikacja: Samce, latając w powietrzu, często odpowiadają na sygnały samic, używając przerywanych błysków, co pozwala na identyfikację gatunku i lokalizację .

Mechanizm „zimnego światła”

Światło emitowane przez świetliki jest niezwykłe, ponieważ jest to światło zimne . Oznacza to, że niemal cała energia (ponad 90%) jest zamieniana na światło, a nie na ciepło, co jest niesamowicie wydajnym procesem w porównaniu do tradycyjnych żarówek.

Reakcja chemiczna zachodzi w specjalnych komórkach świetlika, zwanych fotocytami, zlokalizowanych pod przezroczystym pancerzem na spodniej stronie odwłoka . W procesie tym bierze udział związek chemiczny zwany lucyferyną oraz enzym lucyferaza. W wyniku ich utleniania wydzielana jest energia w postaci światła .

Gdzie można spotkać świetliki?

Choć świetliki kojarzą się głównie z latem, w Polsce występują trzy gatunki chrząszczy świetlikowatych: świetlik świętojański (Lampyris noctiluca), iskrzyk (Phausis splendidula) i świeciuch (Phosphaenus hemipterus) .

Świetliki preferują wilgotne środowiska, takie jak obrzeża lasów, podmokłe łąki, a czasem można je spotkać nawet w parkach i ogrodach . Najlepszym czasem na obserwację tego magicznego zjawiska są ciepłe, letnie noce, zwłaszcza w okolicach Nocy Świętojańskiej (stąd ich nazwa), choć okres świecenia może trwać od czerwca do lipca, w zależności od gatunku .

Ciekawostka: Świetlik a ślimaki

Dorosłe świetliki żyją bardzo krótko (około 60 dni) i często w ogóle nie pobierają pokarmu . Jednak ich larwy są drapieżnikami i mają bardzo specyficzne menu – żywią się głównie ślimakami i małymi bezkręgowcami . Z tego powodu świetliki są uważane za pożyteczne w ogrodach, ponieważ pomagają kontrolować populację ślimaków.

Podsumowanie: Dwie natury zagadki

Pytanie „Co to jest, co chodzi po ścianie i świeci?” doskonale ilustruje, jak język i humor przeplatają się z nauką.

• Odpowiedź humorystyczna (zagadka): Mucha z latarką.
• Odpowiedź naukowa (biologia): Świetlik (robaczek świętojański), który wykorzystuje bioluminescencję do komunikacji.

Niezależnie od tego, czy szukamy dowcipu, czy cudu natury, świetliki pozostają jednym z najbardziej fascynujących, świecących stworzeń, które możemy podziwiać, choć ich zdolność do chodzenia po pionowych ścianach w domach jest mniej typowa niż u muchy czy pająka.