Głosowanie blokowe na Eurowizji: Dlaczego podważa wiarygodność Konkursu i EBU?

Konkurs Piosenki Eurowizji (ESC), organizowany przez Europejską Unię Nadawców (EBU), od lat jest jednym z największych i najbardziej spektakularnych widowisk telewizyjnych na świecie. Ma być apolitycznym świętem muzyki i jedności. Jednak co roku, wraz z ogłoszeniem wyników, powraca cień, który podważa jego wiarygodność: głosowanie blokowe.

To zjawisko, zarówno w swojej spontanicznej, jak i zorganizowanej formie, jest głównym zarzutem wobec Eurowizji i stawia pod znakiem zapytania bezstronność EBU, która ma dbać o integralność konkursu.

Czym jest głosowanie blokowe w kontekście Eurowizji?

Głosowanie blokowe (ang. bloc voting) to termin opisujący powtarzające się i przewidywalne wzorce wzajemnego przyznawania sobie wysokich not przez grupy krajów, które łączy wspólna historia, kultura, język, położenie geograficzne lub powiązania polityczne.

Przykłady historycznych "bloków" to m.in.:

• Kraje nordyckie: Wzajemne wspieranie się Szwecji, Norwegii, Finlandii, Islandii i Danii.
• Kraje bałkańskie: Wymiana punktów między byłymi republikami Jugosławii (np. Serbia, Chorwacja, Słowenia).
• Blok śródziemnomorski: Tradycyjne 12 punktów między Grecją a Cyprem.
• Blok postradziecki: Dawne republiki ZSRR, często głosujące na siebie nawzajem.
• Głosowanie diaspory: Wysokie noty dla krajów, z których pochodzi duża grupa imigrantów w danym państwie (np. Turcja i Azerbejdżan, Mołdawia i Rumunia).

Dwa oblicza kompromitacji: Systemowa możliwość i zorganizowana manipulacja

Krytyka Eurowizji i EBU wynika z dwóch głównych aspektów związanych z głosowaniem blokowym: z jego systemowej możliwości w głosowaniu publicznym (televoting) oraz ze zorganizowanej manipulacji w głosowaniu jury.

1. Systemowa możliwość (Televoting)

Głosowanie publiczne, choć miało być najbardziej demokratyczną częścią konkursu, jest jednocześnie najbardziej podatne na naturalne, ale kontrowersyjne, bloki.

Dlaczego to kompromituje Eurowizję?

• Porażka idei apolityczności: Eurowizja jest promowana jako konkurs, w którym liczy się tylko muzyka. Jednak powtarzające się schematy głosowania, motywowane politycznie, historycznie lub społecznie, sugerują, że wyniki są w dużej mierze efektem geopolityki, a nie artystycznego poziomu.
• Nierówne traktowanie państw: Kraje należące do silnych, zorganizowanych bloków lub posiadające dużą diasporę w Europie mają systemową przewagę nad państwami, które takich sojuszy nie mają. To podważa zasadę równej rywalizacji i sugeruje, że zwycięstwo może być trudne do osiągnięcia bez wsparcia "przyjaciół".
• Ograniczenie różnorodności artystycznej: Niektórzy krytycy twierdzą, że artyści z krajów o słabszych powiązaniach muszą tworzyć utwory, które są "uniwersalne" i podobają się wszystkim, podczas gdy kraje z silnymi blokami mogą pozwolić sobie na bardziej niszowe, regionalne propozycje, wiedząc, że i tak otrzymają punkty.
• Wpływ na postrzeganie wyników: Gdy kontrowersyjny występ otrzymuje rekordową liczbę punktów od telewidzów z konkretnego regionu (często w kontekście bieżących wydarzeń politycznych, jak miało to miejsce w przypadku Ukrainy w 2022 roku czy Izraela w 2025 roku), opinia publiczna natychmiast interpretuje to jako głosowanie polityczne/solidarnościowe, a nie artystyczne.

2. Zorganizowana manipulacja (Jury)

Europejska Unia Nadawców (EBU) wprowadziła system 50/50 (jury i televoting) właśnie po to, aby zrównoważyć wpływ głosowania blokowego w televotingu, licząc na to, że profesjonalne jury będzie głosować wyłącznie na podstawie kryteriów artystycznych. Jednak i ten system okazał się podatny na nadużycia.

Dlaczego to kompromituje EBU?

• Dowody na zmowę: EBU sama musiała interweniować i unieważniać głosy jury, gdy wykryto "nieregularne wzorce głosowania" i "zmowę" między sędziami z kilku krajów (np. afera z sześcioma krajami, w tym Polską, w 2022 roku). Tego typu incydenty, w których profesjonaliści celowo przyznają sobie wzajemnie korzystne noty, są bezpośrednim naruszeniem zasad i podważają zaufanie do całego procesu.
• Wątpliwości co do kontroli: Fakt, że EBU musi usuwać zmanipulowane głosy i zastępować je automatycznie obliczonymi wynikami, pokazuje, że system jest na tyle dziurawy, iż pozwala na celowe oszustwa. Choć EBU chwali się zaawansowanymi systemami wykrywania manipulacji, sam fakt jej występowania i konieczności interwencji podważa jej zdolność do utrzymania pełnej integralności konkursu.
• Reakcja EBU jako dowód problemu: Ciągłe zmiany w zasadach głosowania (np. zwiększenie liczby jurorów, zaostrzenie kryteriów, wzmocnienie cyberbezpieczeństwa, ograniczenie liczby głosów na osobę) są bezpośrednią reakcją na kontrowersje i dowodem na to, że EBU uznaje problem za poważny. Zapewnienia EBU o "najnowocześniejszym systemie" i jednoczesne wprowadzanie drastycznych zmian wywołują sceptycyzm.

Podsumowanie

Legalność (w sensie braku możliwości zablokowania spontanicznego głosowania diaspory/kulturowego) i możliwość (w sensie luki w systemie, którą wykorzystuje zorganizowana manipulacja) głosowania blokowego kompromitują Eurowizję, ponieważ:

1. Zmieniają konkurs muzyczny w konkurs geopolityczny, gdzie sukces zależy od sojuszy, a nie tylko od talentu.
2. Podważają wiarygodność wyników, sugerując, że wiele głosów jest motywowanych czymś innym niż jakość piosenki.
3. Wystawiają EBU na krytykę za nieudolne lub spóźnione próby zwalczania manipulacji, a w przypadku zorganizowanej zmowy jury, pokazują, że nawet profesjonalny panel ulega nieuczciwym praktykom.

Dopóki Eurowizja nie znajdzie sposobu na całkowite oddzielenie wyniku artystycznego od uwarunkowań polityczno-społecznych (co w konkursie międzypaństwowym jest niemal niemożliwe), dyskusja o głosowaniu blokowym pozostanie nieodłącznym elementem tego wielkiego europejskiego widowiska.