Incydent przed Ambasadą Federacji Rosyjskiej w Warszawie, do którego doszło 11 listopada 2013 roku podczas Marszu Niepodległości, był jednym z najbardziej kontrowersyjnych i brzemiennych w skutki wydarzeń tamtego dnia. Podpalenie budki wartowniczej i altany śmietnikowej stało się symbolem eskalacji przemocy i wywołało poważny kryzys dyplomatyczny na linii Warszawa-Moskwa.

Kontekst wydarzeń: Marsz Niepodległości i eskalacja

Do incydentu doszło w trakcie corocznego Marszu Niepodległości, który w 2013 roku zgromadził w Warszawie dziesiątki tysięcy osób, głównie związanych ze środowiskami narodowymi. Trasa marszu przebiegała w pobliżu Ambasady Rosji przy ulicy Belwederskiej.

Bezpośrednie przyczyny podpalenia

Bezpośrednią przyczyną podpalenia było chuligańskie i agresywne zachowanie części uczestników Marszu, którzy oderwali się od głównego pochodu. Ich działania miały charakter destrukcyjny i konfrontacyjny:

1. Atak na placówkę dyplomatyczną: Grupa manifestantów zaczęła rzucać petardy, race i inne przedmioty na teren ambasady. Próbowano również sforsować bramę wjazdową.
2. Akty wandalizmu: W wyniku tych działań spłonęła policyjna budka wartownicza, która służyła funkcjonariuszom ochraniającym obiekt, oraz altana śmietnikowa znajdująca się w pobliżu. Uszkodzone zostały także m.in. domofon, trzy samochody oraz budynki Przedstawicielstwa Handlowego i Rosyjskiego Centrum Nauki i Kultury.
3. Motywacje ideologiczne (antyrosyjskie): Choć formalnie był to akt chuligaństwa, kontekst Marszu Niepodległości i wybór rosyjskiej ambasady jako celu ataku sugerował motywacje ideologiczne, wynikające z antyrosyjskich nastrojów obecnych w części środowisk nacjonalistycznych.

Kontrowersyjny wątek polityczny

W kolejnych latach pojawił się kontrowersyjny wątek polityczny, który rzucił cień na oficjalne wyjaśnienia. W 2015 roku, w związku z tzw. aferą taśmową, opublikowano fragmenty podsłuchanej rozmowy, w której miała paść sugestia, że ówczesny szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Bartłomiej Sienkiewicz, mógł zlecić policjantom spalenie budki wartowniczej. Celem miało być rzekome zdyskredytowanie Marszu Niepodległości i środowisk narodowych.

• Wyjaśnienia i umorzenie: Prokuratura Okręgowa w Suwałkach prowadziła śledztwo w tej sprawie, badając wątek przekroczenia uprawnień przez Sienkiewicza. Ostatecznie, we wrześniu 2019 roku, śledztwo w sprawie podpalenia budki, a także wątki dotyczące byłego szefa MSW i innych funkcjonariuszy, zostały umorzone. Bartłomiej Sienkiewicz publicznie zaprzeczał tym oskarżeniom.

Skutki incydentu: Kryzys dyplomatyczny i konsekwencje prawne

Skutki podpalenia budki wartowniczej i altany śmietnikowej były wielowymiarowe, obejmując zarówno sferę dyplomatyczną, jak i prawną.

Poważny kryzys dyplomatyczny

Incydent wywołał natychmiastową i ostrą reakcję ze strony Federacji Rosyjskiej, która uznała go za rażące naruszenie Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych. Zgodnie z tą konwencją, państwo przyjmujące ma "szczególny obowiązek przedsięwzięcia wszelkich stosownych kroków dla ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek wtargnięciem lub szkodą oraz zapobieżenia jakiemukolwiek zakłóceniu spokoju misji lub uchybieniu jej godności".

1. Oficjalne przeprosiny: Władze polskie, w tym Prezydent Bronisław Komorowski i Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski, publicznie przeprosili za incydenty, podkreślając, że państwo polskie ponosi odpowiedzialność za ekscesy chuligaństwa.
2. Nota dyplomatyczna: Polska wystosowała notę dyplomatyczną z wyrazami ubolewania. Rosyjskie MSZ, choć przyjęło notę, stwierdziło, że incydentów pod obiema ambasadami (polską w Moskwie i rosyjską w Warszawie) nie można porównywać.
3. Straty materialne: Ambasada Rosji wyceniła swoje straty materialne, wynikające z ataku, na 11 tysięcy dolarów.

Odwet w Moskwie

W odpowiedzi na wydarzenia w Warszawie, doszło do incydentu pod polską ambasadą w Moskwie. Rosyjscy chuligani obrzucili placówkę racami i świecami dymnymi, rozciągając transparent. Rosyjska policja zareagowała jednak szybko, zatrzymując sprawców na gorącym uczynku, a tamtejszy sąd ich skazał, co rosyjskie MSZ wykorzystało do podkreślenia swojej sprawności w działaniu.

Konsekwencje prawne w Polsce

Postępowania prawne w Polsce były skomplikowane i wielowątkowe:

1. Podpalenie budki wartowniczej: Śledztwo w sprawie podpalenia budki wartowniczej zostało umorzone z powodu niewykrycia sprawców.
2. Podpalenie altany śmietnikowej: W związku z podpaleniem altany śmietnikowej, Prokuratura Okręgowa w Warszawie skierowała akt oskarżenia przeciwko Kamilowi Z. Zarzucono mu zniszczenie mienia na szkodę wspólnoty mieszkaniowej i miasta Warszawy, działanie publiczne i bez powodu, okazujące lekceważenie porządku prawnego.
3. Zniszczenie mienia Ambasady: Wątek zniszczenia mienia na szkodę Ambasady Rosji został umorzony z powodu braku wniosku o ściganie ze strony ambasady, co było wymogiem prawnym w tym przypadku.

Podsumowując, incydent z 11 listopada 2013 roku był efektem chuligańskiej agresji części uczestników Marszu Niepodległości, motywowanej w dużej mierze antyrosyjskimi nastrojami. Jego głównymi skutkami były poważne napięcia dyplomatyczne, konieczność wystosowania oficjalnych przeprosin przez polskie władze, a także wielowątkowe i skomplikowane postępowania prawne, które w dużej mierze zakończyły się umorzeniem ze względu na niewykrycie sprawców lub brak wniosku o ściganie.