Bombardowanie Drezna w dniach 13–15 lutego 1945 roku jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych i tragicznych wydarzeń w historii II wojny światowej, które do dziś budzi głębokie spory historyczne, etyczne i prawne. Odpowiedź na pytanie, czy był to akt zbrodni przeciwko ludzkości, wymaga analizy kontekstu historycznego, skali zniszczeń i ówczesnej definicji prawa międzynarodowego.

Kontrowersje wokół celu i skali zniszczeń

Naloty dywanowe przeprowadzone przez lotnictwo brytyjskie (RAF) i amerykańskie (USAAF) na stolicę Saksonii były operacją o bezprecedensowej skali zniszczeń. W ciągu zaledwie dwóch dni na miasto zrzucono ponad 3900 ton bomb burzących i zapalających. Spowodowało to powstanie tzw. burzy ogniowej, w której temperatura osiągała nawet 1000–1500 stopni Celsjusza, doszczętnie niszcząc centrum Drezna.

Ofiary i znaczenie militarne

Dokładna liczba ofiar cywilnych jest przedmiotem sporu, ale obecnie historycy szacują ją na 22 000 do 25 000 zabitych. Warto zaznaczyć, że w lutym 1945 roku Drezno było przepełnione uchodźcami uciekającymi przed Armią Czerwoną ze wschodu, co dramatycznie zwiększyło liczbę osób przebywających w mieście.

Kluczowym elementem kontrowersji jest rzeczywiste znaczenie militarne Drezna.

1. Argument aliancki: Oficjalnie celem były obiekty przemysłowe i strategiczny węzeł kolejowy, przez który przechodziły transporty wojskowe na front wschodni.
2. Argument krytyczny: Wielu historyków uważa, że Drezno, znane jako "Florencja nad Łabą" ze względu na swoje zabytki, nie miało w tym momencie wojny dużego znaczenia militarnego ani przemysłu zbrojeniowego na dużą skalę. Nalot był postrzegany jako element strategii tzw. moral bombing (bombardowania moralnego), mającego na celu złamanie woli oporu niemieckiej ludności, a także jako akt odwetu za wcześniejsze bombardowania miast alianckich (np. Londynu czy Coventry).

Czy bombardowanie Drezna było zbrodnią przeciwko ludzkości?

Z prawnego punktu widzenia, ocena bombardowania Drezna jako zbrodni przeciwko ludzkości jest niezwykle skomplikowana i nie została nigdy rozstrzygnięta przez międzynarodowy trybunał.

Definicja prawna w 1945 roku

Podstawą do ścigania zbrodni po II wojnie światowej była Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze (Karta Norymberska) z 1945 roku. Karta ta definiowała trzy kategorie zbrodni:

1. Zbrodnie przeciwko pokojowi (np. prowadzenie wojny napastniczej).
2. Zbrodnie wojenne (naruszenie praw i zwyczajów wojennych, np. zabójstwa ludności cywilnej, niszczenie miast nieusprawiedliwione koniecznością wojenną).
3. Zbrodnie przeciwko ludzkości (m.in. morderstwa, eksterminacja, prześladowania i inne nieludzkie czyny, popełnione w związku ze zbrodnią przeciwko pokojowi lub zbrodnią wojenną).

Analiza prawna

• Zbrodnia wojenna: Bombardowanie Drezna najczęściej jest rozpatrywane w kontekście zbrodni wojennej, a konkretnie naruszenia zasady proporcjonalności i zakazu nieuzasadnionego koniecznością wojenną niszczenia miast i osiedli. Krytycy wskazują, że masowe bombardowanie centrum miasta, zamienione w burzę ogniową, spowodowało nieproporcjonalnie duże straty cywilne w stosunku do osiągniętego celu militarnego, zwłaszcza pod koniec wojny.
• Zbrodnia przeciwko ludzkości: Aby nalot został uznany za zbrodnię przeciwko ludzkości, musiałby być częścią szeroko zakrojonego lub systematycznego ataku skierowanego przeciwko ludności cywilnej. Chociaż bombardowania alianckie na niemieckie miasta były systematyczne (strategia moral bombing), to zbrodnia przeciwko ludzkości, w odróżnieniu od ludobójstwa, nie wymagała udowodnienia intencji zniszczenia konkretnej grupy narodowej, etnicznej czy religijnej. Jednakże, w kontekście Drezna, nie doszło do formalnego oskarżenia, co uniemożliwiło prawną kwalifikację czynu.
• Ludobójstwo: Akt ludobójstwa (którego definicja została sformalizowana w Konwencji ONZ z 1948 roku) wymaga udowodnienia intencji zniszczenia w całości lub części określonej grupy (narodowej, etnicznej, rasowej, religijnej). Bombardowanie Drezna, choć tragiczne, nie miało na celu zniszczenia Niemców jako grupy etnicznej, lecz złamanie ich woli walki i zniszczenie infrastruktury III Rzeszy, dlatego prawna kwalifikacja jako ludobójstwo jest przez większość prawników i historyków odrzucana.

Podsumowując, z etycznego i moralnego punktu widzenia, zniszczenie Drezna jest często określane jako akt barbarzyństwa i masakra cywilów. Z prawnego punktu widzenia, jest to nieosądzona zbrodnia wojenna (naruszenie praw i zwyczajów wojennych) lub, w skrajnej interpretacji, zbrodnia przeciwko ludzkości, ale nie ma na to formalnego wyroku.

Dlaczego ta zbrodnia nigdy nie została ukarana?

Brak jakichkolwiek postępowań karnych w sprawie bombardowania Drezna wynika z fundamentalnej zasady, która ukształtowała powojenny porządek prawny: sprawiedliwość zwycięzców.

1. Zasada "Sprawiedliwości Zwycięzców"

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze został powołany przez cztery główne mocarstwa alianckie (USA, Wielka Brytania, ZSRR, Francja) w celu osądzenia przywódców nazistowskich Niemiec. W praktyce oznaczało to, że to zwycięzcy ustanowili prawo i jurysdykcję, a następnie osądzili pokonanych.

• Brak bezstronności: Nie było mechanizmu prawnego, który pozwoliłby na pociągnięcie do odpowiedzialności przywódców lub dowódców sił alianckich. Alianci nie zamierzali sądzić samych siebie za działania wojenne, nawet te, które budziły kontrowersje.
• Ochrona działań wojennych: Alianci uznali swoje strategiczne bombardowania (w tym Drezna) za uzasadnioną konieczność wojenną, mającą na celu przyspieszenie klęski III Rzeszy.

2. Kontekst doktryny bombardowań strategicznych

W czasie II wojny światowej, zwłaszcza po niemieckim Blitzu na Londyn i zbombardowaniu Rotterdamu, alianci przyjęli doktrynę masowych nalotów dywanowych. Ataki te (np. na Hamburg, Kolonię) były częścią szeroko zakrojonej kampanii, a ich celem było zniszczenie niemieckiego potencjału przemysłowego i infrastruktury, przy jednoczesnym złamaniu morale ludności. Chociaż bombardowanie Drezna było wyjątkowo niszczycielskie, mieściło się w ramach przyjętej i realizowanej przez aliantów strategii wojennej. Uznanie Drezna za zbrodnię oznaczałoby podważenie całej tej strategii i postawienie w stan oskarżenia wielu wysoko postawionych dowódców, w tym marszałka Arthura Harrisa, szefa Dowództwa Bombowego RAF.

3. Brak woli politycznej i prawnej

Po zakończeniu wojny priorytetem było osądzenie zbrodni nazistowskich i ustanowienie nowego porządku międzynarodowego. Nie istniała wola polityczna ani prawna, aby otwierać temat odpowiedzialności alianckiej za działania, które przyczyniły się do zwycięstwa nad nazizmem.

W rezultacie, pomimo trwających do dziś dyskusji nad moralną i prawną kwalifikacją bombardowania Drezna, żaden z dowódców ani polityków odpowiedzialnych za tę operację nie stanął przed sądem, a akt ten pozostaje w sferze historycznej i etycznej kontrowersji, bez formalnego osądu w świetle prawa międzynarodowego.