Działalność tzw. „Szon Patroli” to zjawisko, które w ostatnich latach wywołało szeroką dyskusję społeczną i prawną w Polsce. Z perspektywy polskiego prawa, tego typu działania nie są w żaden sposób legalne ani akceptowane, a ich uczestnicy narażają się na poważne konsekwencje prawne, zarówno w sferze karnej, cywilnej, jak i w zakresie odpowiedzialności nieletnich.

Czym jest „Szon Patrol” w kontekście prawnym?

„Szon Patrol” to nazwa nadana grupom samozwańczych, często nieletnich, „obrońców moralności”, którzy podejmują działania mające na celu publiczne piętnowanie, zawstydzanie i obrażanie kobiet oraz nastolatek. Działalność ta polega najczęściej na zaczepianiu ofiar w miejscach publicznych, robieniu im zdjęć lub nagrań bez ich zgody, a następnie publikowaniu tych materiałów w mediach społecznościowych, opatrując je wulgarnymi, obraźliwymi komentarzami i odnośnikami do kont dziewcząt. Nazwa „Szon” jest wulgarnym skrótem od określenia prostytutki.

W świetle prawa, działania te nie są niewinnym „wybrykiem” czy „żartem”, lecz stanowią szereg naruszeń przepisów, wkraczających w sferę dóbr osobistych, prywatności, a nawet zdrowia psychicznego pokrzywdzonych.

Konsekwencje prawne w świetle kodeksów

Działalność „Szon Patroli” może być kwalifikowana jako wiele różnych czynów zabronionych, w zależności od konkretnego zachowania sprawców.

1. Odpowiedzialność karna i wykroczeniowa

Uczestnicy „Szon Patroli” muszą liczyć się z zarzutami z Kodeksu karnego (k.k.) lub Kodeksu wykroczeń (k.w.):

• Zniesławienie (Art. 212 k.k.): Pomawianie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.
• Znieważenie (Art. 216 k.k.): Obrażanie innej osoby w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie.
• Uporczywe nękanie (Stalking, Art. 190a k.k.): Uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej, wzbudzające u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszające jej prywatność. Publikowanie zdjęć i obraźliwych komentarzy w sieci może zostać uznane za formę stalkingu.
• Złośliwe niepokojenie (Art. 107 k.w.): Złośliwe wprowadzanie w błąd lub złośliwe niepokojenie innej osoby.
• Zakłócenie porządku publicznego (Art. 51 k.w.): Zakłócanie spokoju, porządku publicznego lub wywoływanie zgorszenia w miejscu publicznym.

2. Odpowiedzialność cywilna – naruszenie dóbr osobistych

Niezależnie od odpowiedzialności karnej, ofiary mają prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnej, powołując się na naruszenie dóbr osobistych, chronionych przez Kodeks cywilny (Art. 23 i 24 k.c.).

• Naruszenie wizerunku: Publikowanie zdjęć i nagrań bez zgody osoby portretowanej jest bezprawne i stanowi naruszenie prawa do wizerunku.
• Naruszenie dobrego imienia i prywatności: Obraźliwe komentarze i piętnowanie w sieci naruszają dobre imię i prywatność pokrzywdzonych.

Osoby poszkodowane mają prawo żądać natychmiastowego zaprzestania naruszeń (usunięcia materiałów), zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (np. poczucie upokorzenia, stres, utrata poczucia bezpieczeństwa) oraz naprawienia szkody majątkowej, jeśli taka powstała.

Odpowiedzialność nieletnich – demoralizacja

Wielu uczestników „Szon Patroli” to osoby nieletnie, co ma kluczowe znaczenie dla stosowanych środków prawnych. Wobec nieletnich stosuje się przepisy Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (z 2022 r.).

• Przejawy demoralizacji: Udział w tym karygodnym trendzie, polegającym na naruszaniu norm społecznych i prawnych, jest uznawany za przejaw demoralizacji młodego człowieka.
• Interwencja państwa: Wystarczy stwierdzenie przejawów demoralizacji, aby państwo mogło interweniować, nawet jeśli nieletni nie dopuścił się formalnie przestępstwa lub wykroczenia.
• Środki wychowawcze i poprawcze: Wobec nieletnich, którzy ukończyli 10 lat, możliwe jest zastosowanie różnorodnych środków, w zależności od wieku, rodzaju czynu i stopnia szkodliwości społecznej. Mogą to być:
  • Upomnienie.
  • Obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego.
  • Oddanie pod nadzór kuratora sądowego.
  • Umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub, w skrajnych przypadkach, w zakładzie poprawczym (dla osób, które ukończyły 13 lat i dopuściły się czynu karalnego).

Celem tych działań jest przede wszystkim przerwanie procederu, ochrona pokrzywdzonych oraz jednoznaczne wytłumaczenie młodym sprawcom, że takie postępowanie jest nieakceptowalne.

Rola Rzecznika Praw Dziecka i psychologów

Problem „Szon Patroli” jest traktowany priorytetowo przez Rzecznika Praw Dziecka (RPD), który zaapelował o podjęcie działań zapobiegawczych. RPD podkreśla, że treści te mogą prowadzić do stygmatyzacji, przemocy rówieśniczej, a w skrajnych przypadkach nawet do prób samobójczych wśród ofiar.

Psychologowie szkolni i eksperci alarmują, że działalność ta uderza w poczucie bezpieczeństwa i samoocenę nastolatek, a poczucie wstydu i odrzucenia, zwłaszcza na początku nauki w nowych placówkach, może mieć tragiczne skutki.

W podsumowaniu, polskie prawo traktuje działania „Szon Patroli” jako poważne naruszenie porządku prawnego, które może skutkować odpowiedzialnością karną, cywilną oraz zastosowaniem środków prawnych wobec nieletnich. Społeczne piętnowanie i cyberprzemoc nie są w Polsce tolerowane, a ofiary mają pełne prawo do dochodzenia swoich praw i ochrony.