Meksyk, choć często pomijany w europejskich narracjach o II wojnie światowej, odegrał w konflikcie istotną, choć specyficzną rolę, która wykraczała poza bezpośrednie działania militarne. Jego wkład był kluczowy dla wysiłku wojennego aliantów, zwłaszcza Stanów Zjednoczonych, i obejmował zarówno zaangażowanie militarne, jak i masową pomoc gospodarczą.

Od neutralności do sojuszu: Wypowiedzenie wojny Państwom Osi

Początkowo Meksyk, rządzony przez prezydenta Manuela Ávilę Camacho, starał się zachować neutralność, choć już od 1941 roku, po ataku Japonii na Pearl Harbor, zerwał stosunki dyplomatyczne z Państwami Osi. Sytuacja zmieniła się drastycznie w 1942 roku. Niemieckie okręty podwodne (U-Booty) prowadziły intensywną wojnę na Atlantyku i w Zatoce Meksykańskiej, a ich ofiarą padły dwa meksykańskie zbiornikowce: SS Potrero del Llano i SS Faja de Oro.

Zatopienie statków, które kosztowało życie wielu marynarzy, wywołało falę oburzenia w całym kraju. W rezultacie, 30 maja 1942 roku, Meksyk oficjalnie wypowiedział wojnę Niemcom, Włochom i Japonii, stając się jednym z nielicznych państw Ameryki Łacińskiej, które aktywnie włączyły się w działania zbrojne po stronie aliantów. Ten krok był poprzedzony uregulowaniem długoletnich sporów ze Stanami Zjednoczonymi, w tym kwestii odszkodowań za nacjonalizację meksykańskiego przemysłu naftowego, co otworzyło drogę do ścisłej współpracy.

Wkład militarny: Orły Azteków (Escuadrón 201)

Najbardziej symbolicznym i bezpośrednim wkładem militarnym Meksyku był 201. Meksykański Dywizjon Myśliwski (hiszp. Escuadrón Aéreo de Pelea 201), potocznie nazywany „Orłami Azteków” (Aztec Eagles). Była to jedyna meksykańska jednostka wojskowa, która wzięła udział w walkach poza granicami kraju.

Misja na Pacyfiku

Dywizjon, liczący około 300 osób, w tym 38 doświadczonych pilotów, został sformowany w 1944 roku i po przeszkoleniu w Stanach Zjednoczonych został wysłany na Pacyfik. Walcząc u boku amerykańskich sił powietrznych, Escuadrón 201 brał udział w operacjach na Filipinach, w tym w walkach na wyspie Luzon, wykonując misje eskortowe, rozpoznawcze oraz ataki na cele naziemne i jednostki japońskie. Był to ważny gest solidarności i dowód aktywnego zaangażowania Meksyku w walkę z Państwami Osi.

Niewidzialny wkład: Program Bracero i gospodarka

Rola Meksyku w II wojnie światowej była w dużej mierze ekonomiczna i logistyczna, co miało ogromne znaczenie dla amerykańskiego wysiłku wojennego.

Program Bracero – Armia pracy

Kluczowym elementem współpracy był Program Bracero (oficjalnie Mexican Farm Labor Program), zainicjowany w 1942 roku. W obliczu masowego poboru Amerykanów do wojska, Stany Zjednoczone stanęły w obliczu krytycznego niedoboru siły roboczej, zwłaszcza w rolnictwie i przy utrzymaniu kolei.

W odpowiedzi na ten problem, Meksyk i USA zawarły dwustronną umowę, w ramach której blisko 500 000 meksykańskich robotników, zwanych braceros (od hiszpańskiego słowa brazo – ramię, oznaczającego pracownika fizycznego), zostało tymczasowo zatrudnionych w USA. Ci pracownicy pomogli utrzymać produkcję rolną i sprawność linii kolejowych, co było niezbędne dla transportu żywności, sprzętu i materiałów wojennych.

Mimo że Program Bracero wiązał się z licznymi problemami, takimi jak nadużycia, niskie płace i złe warunki mieszkaniowe dla meksykańskich robotników, jego wkład w zaopatrzenie wojsk alianckich był nieoceniony i stanowił jeden z największych programów tymczasowej pracy zagranicznej w historii USA.

Surowce i wzrost gospodarczy

Meksyk stał się również ważnym dostawcą surowców i gotowych produktów wojennych dla aliantów. Zapotrzebowanie na meksykańskie produkty, takie jak ropa naftowa, minerały i inne surowce, przyczyniło się do znacznego wzrostu gospodarczego kraju w tym okresie, osiągającego nawet 7% rocznie.

Pomoc humanitarna

Meksyk wykazał się również dużą otwartością na pomoc humanitarną. W czasie wojny stał się schronieniem dla tysięcy uchodźców, w tym dużej grupy polskich uchodźców cywilnych ewakuowanych ze Związku Radzieckiego. Polacy znaleźli schronienie w obozie w Santa Rosa, co było wyrazem solidarności Meksyku z narodami walczącymi o wolność.

Podsumowując, rola Meksyku w II wojnie światowej była wielowymiarowa. Od symbolicznego, ale ważnego udziału militarnego Escuadrón 201 na Pacyfiku, przez kluczową pomoc gospodarczą w ramach Programu Bracero, po strategiczne dostawy surowców i wsparcie humanitarne – Meksyk był cichym, ale istotnym sojusznikiem, którego wkład w zwycięstwo aliantów, zwłaszcza na kontynencie amerykańskim, był nie do przecenienia.