Wprowadzony ponad sto lat temu jako środek mający optymalizować wykorzystanie światła słonecznego, obowiązek sezonowej zmiany czasu (z zimowego na letni i odwrotnie) jest obecnie jednym z najbardziej kontrowersyjnych i krytykowanych elementów regulacji w Unii Europejskiej. To, co miało być sprytnym rozwiązaniem ekonomicznym, w dobie nowoczesnej technologii i pogłębionej wiedzy o zdrowiu człowieka, stało się reliktem przeszłości, którego utrzymanie budzi frustrację obywateli i podważa wiarygodność instytucji unijnych.

Dlaczego zmiana czasu jest krytykowana jako przestarzała?

Krytyka sezonowej zmiany czasu opiera się na trzech głównych filarach: ekonomicznym, zdrowotnym oraz technologicznym. Argumenty, które niegdyś uzasadniały tę praktykę, w dzisiejszych realiach straciły na znaczeniu, a koszty przewyższają domniemane korzyści.

Mit oszczędności energii

Pierwotnym i głównym powodem wprowadzenia czasu letniego (DST – Daylight Saving Time) w Niemczech podczas I wojny światowej, a następnie w innych krajach, była chęć oszczędzania węgla i energii elektrycznej poprzez lepsze dopasowanie godzin aktywności człowieka do naturalnego światła słonecznego .

Jednak w XXI wieku ten argument jest w dużej mierze nieaktualny:

• Nowoczesne systemy pracy: Obecne systemy pracy zmianowej i zróżnicowane godziny otwarcia instytucji sprawiają, że wpływ zmiany czasu na ogólne zużycie energii jest marginalny, a w niektórych badaniach wręcz niezauważalny .
• Inteligentne oświetlenie: Większość nowoczesnych systemów oświetlenia zewnętrznego (np. latarnie uliczne) i wewnętrznego (w biurach, halach produkcyjnych) działa w oparciu o czujniki zmierzchowe lub programowalne harmonogramy, które nie są zależne od przesuwania zegarów .
• Koszty operacyjne: Zmiana czasu generuje realne koszty związane z koniecznością przestawiania i obsługi złożonych systemów logistycznych, transportowych (np. opóźnienia na kolei) oraz aktualizacji systemów informatycznych, zwłaszcza w wymiarze międzynarodowym .

Negatywny wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo

Najsilniejszym argumentem przeciwko utrzymaniu DST są konsekwencje zdrowotne. Przestawienie zegara biologicznego o godzinę, choć wydaje się niewielkie, jest dla wielu osób uciążliwe i porównywane do lekkiego jet lagu .

Konsekwencje zdrowotne i społeczne:

• Obniżona sprawność: Badania wskazują na obniżoną sprawność umysłową i motoryczną w dniach następujących po zmianie czasu .
• Problemy zdrowotne: Odnotowuje się zwiększoną liczbę wypadków drogowych, wzrost poziomu stresu, a nawet powiązanie ze zwiększoną liczbą zawałów serca i udarów mózgu w okresie po wiosennej zmianie czasu .
• Zaburzenia snu: Przesunięcie czasu może dezorganizować stabilny tryb życia, prowadząc do niedoboru snu, co ma bezpośredni wpływ na wydajność pracowników i ogólne samopoczucie .

Jak impas w sprawie zmiany czasu kompromituje Unię Europejską?

Kwestia zniesienia sezonowej zmiany czasu stała się symbolem biurokratycznej opieszałości i braku zdolności do podejmowania decyzji w Unii Europejskiej, co poważnie podważa jej wizerunek jako sprawnej i skutecznej instytucji.

Niespełniona obietnica i ignorowanie woli obywateli

W 2018 roku Komisja Europejska (KE) zaproponowała zniesienie sezonowych zmian czasu, a impuls do tego dały rekordowe konsultacje publiczne, w których wzięło udział prawie 5 milionów Europejczyków. Zdecydowana większość (blisko 84%) opowiedziała się za rezygnacją z przestawiania zegarów .

W marcu 2019 roku Parlament Europejski, działając zgodnie z wolą obywateli, zdecydowaną większością głosów poparł przepisy znoszące zmianę czasu, z planowanym wdrożeniem w 2021 roku .

Martwy punkt w Radzie Unii Europejskiej

Mimo poparcia KE i Parlamentu Europejskiego, projekt dyrektywy utknął w Radzie Unii Europejskiej, która reprezentuje rządy państw członkowskich .

Główny problem to brak konsensusu w kluczowej kwestii:

• Jaki czas wybrać? Państwa członkowskie nie mogą dojść do porozumienia, czy na stałe pozostać przy czasie letnim (DST), czy zimowym (CET) .
• Obawy geograficzne: Wybór jednego czasu jest problematyczny ze względu na rozciągłość geograficzną stref czasowych. Na przykład, pozostanie przy czasie letnim oznaczałoby bardzo późne wschody słońca zimą w zachodniej części strefy (np. w Hiszpanii), a pozostanie przy czasie zimowym skutkowałoby bardzo wczesnym wschodem słońca latem we wschodniej części (np. w Polsce), co jest niekorzystne dla wielu aspektów życia społecznego i gospodarczego .

Kompromitacja jako symbol nieskuteczności

Ta stagnacja, trwająca już od kilku lat, jest postrzegana jako porażka polityczna i kompromitacja Unii Europejskiej, ponieważ:

1. Pokazuje brak skuteczności: UE, która potrafi szybko podejmować decyzje w sprawach gospodarczych czy polityki zagranicznej, okazuje się bezradna w kwestii, która bezpośrednio dotyczy codziennego życia i zdrowia milionów obywateli .
2. Podważa zaufanie publiczne: Niespełnienie obietnicy, która miała pokazać, że UE jest blisko obywateli i potrafi szybko reagować na ich potrzeby, prowadzi do cynizmu i podważania zaufania do instytucji unijnych .
3. Utrudnia funkcjonowanie jednolitego rynku: Choć dyrektywa z 2001 roku miała harmonizować czas ze względu na wspólny rynek, utrzymanie przestarzałej i krytykowanej praktyki, przy jednoczesnym braku zdolności do jej zniesienia, jest wewnętrznie sprzeczne .

W efekcie, sezonowa zmiana czasu, pierwotnie pomyślana jako drobna regulacja techniczna, stała się poważnym politycznym i wizerunkowym problemem, który uwydatnia podziały między państwami członkowskimi i stawia pod znakiem zapytania zdolność Rady UE do osiągnięcia kompromisu nawet w sprawach, w których wola obywateli jest tak jednoznaczna.